Zdrowie kobiety od A do Z

20+ Organizm zdrowej, młodej kobiety jest w doskonałej formie. Rozpoczyna ona aktywne życie seksualne, więc ważne jest znalezienie dobrego ginekologa, do którego będzie mieć zaufanie. W razie potrzeby, powinien zaproponować jej antykoncepcję, dopasowaną do wieku i potrzeb. Ważne są też regularne wizyty u stomatologa i zaszczepienie się przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby WZW typu B. To także najlepszy wiek na szczepienie przeciw wirusowi HPV, które chroni przed rakiem szyjki macicy.

30+ Większość kobiet przejdzie w najbliższych latach burzę hormonalną, spowodowaną ciążą, porodem i karmieniem piersią. Dlatego też mogą pojawić się różne dolegliwości związane z brakiem równowagi hormonalnej w organizmie. Inną przyczyną złego samopoczucia bywa też np. chora tarczyca. Wtedy trzeba kontrolować poziom hormonu TSH. W tym wieku należy również więcej uwagi poświęcić swoim piersiom. To pora, by zrobić pierwsze USG piersi.

40+ U wielu pań pojawiają się pierwsze objawy zbliżającej się menopauzy. Stają się zauważalne np. w postaci nieregularnych miesiączek lub obfitych krwawień. Regularnie trzeba więc odwiedzać ginekologa. Zalecanym w tym wieku badaniem piersi jest mammografia. Większej uwagi wymagają serce i układ krążenia. Dlatego tak ważne są regularne badania kontrolne poziomu cukru i cholesterolu, mierzenie ciśnienia krwi. Zwalnia się też tempo przemiany materii. Jeśli chcemy uniknąć otyłości, trzeba zmienić dietę.

50+ Poziom hormonów w tym wieku ciągle się obniża. W efekcie ich brak wpływa negatywnie na układ krążenia i stan kości. Dotychczas chroniły je właśnie hormony płciowe. Coraz częściej pojawiają się też dolegliwości spowodowane schorzeniami kręgosłupa i zwyrodnieniami stawów. Bardzo ważne są więc regularne badania profilaktyczne, dzięki którym unikniemy chorób rozwijających się skrycie, np. cukrzycy, nadciśnienia tętniczego krwi czy miażdżycy.

20+ Zapobiegaj zamiast leczyć

Teraz twój organizm powinien być w dobrej formie. Czasem jednak przedłużają się nieco dolegliwości okresu dojrzewania, czyli kłopoty z cerą lub miesiączką. Większa aktywność seksualna też sprzyja problemom ze zdrowiem.

• Infekcje intymne

Zdarzają się częściej, gdy nie masz stałego partnera. Wprawdzie zakażenia kiłą lub rzeżączką nie są już częste, jednak lekarze alarmują, że wzrasta liczba zachorowań na wirusowe choroby przenoszone drogą płciową. Zarażamy się w ten sposób np. wirusem opryszczki narządów płciowych, wirusami HIV, HPV, czy zapalenia wątroby typu B, C. Przed niektórymi z nich chronią szczepionki.

Jeszcze bardziej powszechne są infekcje bakteryjne okolic intymnych. Fizjologiczna wydzielina z dróg rodnych zdrowej kobiety powinna być bezwonna i przejrzysta (choć może zmieniać swój wygląd zależnie od fazy cyklu). Jeśli jej wygląd lub zapach jest zdecydowanie inny, a do tego pojawia się swędzenie lub pieczenie okolic intymnych to znak, że masz infekcję. Zakażeniu sprzyjają np. współżycie seksualne, przyjmowanie antybiotyków czy suchość pochwy, spowodowana zaburzeniami hormonalnymi. Jeśli wydzielina jest białoszara albo żółta, wodnista i ma przykry (rybi) zapach, świadczy o stanie zapalnym pochwy. Z kolei wydzielina biała i grudkowata sugeruje zakażenie grzybami. Każdą infekcję trzeba jak najszybciej wyleczyć. Jeśli zauważysz pierwsze symptomy zakażenia, powinnaś jak najszybciej iść do lekarza ginekologa. Sama możesz tylko łagodzić objawy preparatami dopochwowymi. Skuteczne są np. dostępne bez recepty globulki dopochwowe, np. Albothyl.

• Hipotonia

Zbyt niskie ciśnienie krwi. Jeśli wartości twojego ciśnienia krwi spadają poniżej 90/60 mm Hg, możesz źle się czuć. Z powodu hipotonii cierpią najczęściej młode kobiety o charakterystycznej budowie - szczupłe i wysokie. Takie ciśnienie nie utrzymuje się nigdy przez cały dzień. Jest najbardziej dokuczliwe rano. Powoduje zawroty głowy przy wstawaniu z łóżka, senność, zimne ręce. W ciągu dnia ciśnienie rośnie i poprawia się też samopoczucie. Jeśli często dokuczają ci bóle głowy czy krótkotrwałe omdlenia, musisz koniecznie zgłosić się do internisty, który zleci badania, by wykluczyć inne przyczyny zbyt niskiego ciśnienia.

• Rak szyjki macicy

Możesz go uniknąć. Statystyki wykazują, że aż u 70 proc. kobiet, które zachorowały na raka szyjki macicy, powodem było zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego HPV. Zwykle organizm potrafi sam się z nim uporać, gdy dojdzie do infekcji, ale zdarza się też, że wirus mnoży się i staje się sprawcą szybkiego i niekontrolowanego podziału komórek. Szczepionka przeciw HPV zawiera unieszkodliwione wirusy, które wywołują tzw. odpowiedź immunologiczną. Oznacza to, że jeśli się zaszczepisz, organizm natychmiast po zakażeniu rozpozna i zniszczy wirusa. W Polsce dostępne są dwie szczepionki - Silgard i Cervarix. Żadna nie jest refundowana przez NFZ. Kosztują ok. 1500 zł za 3 dawki.

• Trądzik

Gdy nie mija z wiekiem. Jeśli zmiany na skórze są ciągle twoim utrapieniem, prawdopodobnie winne są hormony. Nie poradzisz sobie sama. Skorzystaj z pomocy dermatologa. Im szybciej wyleczysz skórę, tym większe prawdopodobieństwo, że unikniesz szpecących blizn. Dobre efekty w leczeniu trądziku przynosi stosowanie retinoidów, czyli pochodnych witaminy A. Czasem konieczne jest również złagodzenie stanu zapalnego skóry antybiotykiem (tetracykliną). Niekiedy skuteczne są dopiero leki hormonalne w postaci pigułek antykoncepcyjnych lub preparaty hamujące produkcję łoju. Stosowanie ich wymaga szczególnej ostrożności - musi się odbywać pod kontrolą lekarza. Nie wolno zajść w tym czasie w ciążę.

• Zapalenie pęcherza

Ta infekcja lubi powracać. Stany zapalne pęcherza wywołują zwykle bakterie Escherichia coli. Żyją one w jelicie grubym, ale groźne stają się dopiero wtedy, gdy przedostaną się do pęcherza. Ułatwia to anatomiczna budowa kobiety (krótka cewka moczowa). Infekcjom sprzyjają stany zapalne dróg rodnych, częste stosunki płciowe, a także np. zbyt lekkie ubieranie się. Jeżeli infekcja przebiega łagodnie i zdarza się rzadko, zażywaj witaminę C (10 tabl. po 200 mg na dobę). Pij sok z żurawin i rób nasiadówki z ziela: nawłoci, rumianku i szałwii. Dbaj o higienę miejsc intymnych. Jeśli infekcja nie mija, idź do lekarza pierwszego kontaktu lub ginekologa.

30+ Może ci dokuczyć burza hormonalna

Wkraczasz w ważny etap swojego życia. Prawdopodobnie urodzisz swoje pierwsze dziecko. Ciąża i karmienie łączą się ze zmianami hormonalnymi w twoim organizmie. A one powodują różne dolegliwości.

• Migrena

Jej ataku nie da się przewidzieć. U każdej osoby przyczyną strasznego bólu może być co innego. Najczęściej są to zapachy, np. perfum lub potraw, np. "chińszczyzny", bo zawiera glutaminian sodu. To środek spożywczy poprawiający smak potraw, często stosowany w orientalnej kuchni. Napad migreny często wywołują też różne produkty, np. czekolada, ser, orzechy, a także stres. Atak może być tzw. z aurą lub bez aury. Pierwszemu, częściej towarzyszą zawroty głowy i zaburzenia widzenia, drugiemu światłowstręt, nudności i wymioty. Nasilenie ataku bywa bardzo różne. U niektórych osób trwa kilka godzin, u innych nawet kilka dni. Nie są znane do końca przyczyny występowania tej choroby. Wiadomo jednak, że kobiety cierpią z jej powodu na skutek zaburzeń hormonalnych. Czasem są one związane z cyklem miesiączkowym lub przyjmowaniem antykoncepcji hormonalnej, choć nie jest to częsta przyczyna.

Najprostszym sposobem radzenia sobie z atakiem jest wzięcie tabletki aspiryny z kofeiną lub paracetamolu i przespanie się w zaciemnionym pokoju. Zdarza się, że konieczne jest przyjmowanie środków przeciwwymiotnych. W razie ostrych i długotrwałych ataków, lekarz przepisze receptę na nowoczesne leki z grupy triptanów, np. Imigran, Sumamigren. Jeśli atak jest bardzo ciężki, możesz wezwać pogotowie. Otrzymasz wówczas prawdopodobnie silny zastrzyk przeciwbólowy.

• Anemia

Przyczyną jest najczęściej niedobór żelaza. To pierwiastek niezbędny do produkcji czerwonych krwinek. Ale powodują ją także niedobory kwasu foliowego lub witaminy B6. Bywa też objawem innej choroby, np. niewydolności nerek. Często przytrafia się kobietom w ciąży oraz tym, które mają np. obfite miesiączki. Jeśli masz anemię, czujesz się ciągle zmęczona, rozdrażniona, cierpisz na bóle głowy. Gdy masz takie objawy idź do lekarza. Zleci ci morfologię krwi. Najprostszym leczeniem niedokrwistości jest uzupełnienie niedoborów żelaza i witamin poprzez dietę. Jeśli to nie wystarczy, potrzebne będą preparaty z żelazem i witaminami.

• Jajniki policystyczne (PCOS)

Ma je co dziesiąta, dojrzała płciowo Polka. Na skutek zaburzeń hormonalnych, jajniki produkują zbyt dużo hormonów męskich, czyli androgenów, a cykle są bezowulacyjne. Produkowany przez jajniki pęcherzyk Graafa nie jest na tyle dojrzały, by wydostało się z niego jajeczko. Jajniki są więc pełne drobnych pęcherzyków, które stopniowo zmieniają się w torbiele. Lekarz zrobi najpierw badanie USG narządu rodnego. Potem zaproponuje leczenie zależnie od tego, czy zamierzasz jeszcze rodzić dziecko. Przepisze leki hormonalne, by przywrócić prawidłowe cykle. Taka terapia trwa ok. 3 miesięcy. Jeśli okaże się nieskuteczna, zaproponuje zabieg chirurgiczny, który umożliwi przywrócenie owulacji.

• Tarczyca

Kobiety 10 razy częściej chorują na tarczycę niż mężczyźni. Pierwsze kłopoty pojawiają się przeważnie w okresie burzy hormonalnej, np. w okresie ciąży lub karmienia piersią. U przyszłych mam tarczyca może nieznacznie się powiększyć, więc lekarz zaleci specjalne preparaty jodowe.

Zbyt aktywna tarczyca produkuje za dużo swoich hormonów. Wówczas przysadka mózgowa produkuje mniej hormonu TSH. Pojawiają się charakterystyczne objawy; czujesz, że jest ci gorąco, pocisz się bez powodu. Ciągle jesteś rozdrażniona i chce ci się płakać. Miesiączki pojawiają się nieregularnie, chudniesz, chociaż wcale się o to nie starasz. Lekarz sprawdzi przede wszystkim poziom TSH we krwi. Gdy okaże się, że wyniki nie są prawidłowe, otrzymasz leki, które spowodują, że stopniowo gruczoł wyciszy się i spowolni swoją pracę.

Niedoczynność tarczycy nie daje tak charakterystycznych objawów. Jeśli gruczoł produkuje za mało hormonów, na pewno ciągle się odchudzasz, bo jednym z objawów tej choroby jest szybkie przybieranie na wadze. Poza tym trudno ci się skoncentrować na pracy, masz suchą skórę, wypadają ci włosy.

Przyczyną niedoczynności gruczołu może być przewlekłe zapalenie tarczycy. Powoduje go nieprawidłowo pracujący układ immunologiczny, który traktuje gruczoł jak ciało obce i za wszelką cenę usiłuje go zniszczyć. To właśnie jest podstawową przyczyną np. choroby Hashimoto. Po zrobieniu badań diagnostycznych, lekarz zleci ci przyjmowanie brakujących hormonów.

40+ Zmień styl życia i swoją dietę

Po czterdziestych urodzinach twój zegar biologiczny przesuwa się w kierunku okresu przekwitania. Wolniejsza przemiana materii i spadek poziomu hormonów wymagają teraz od ciebie większej troski o zdrowie.

• Cukrzyca typu 2

Zbadaj się, zanim zachorujesz. Lekarze biją na alarm - 2 miliony Polaków jest już chorych na cukrzycę, a prawdopodobnie drugie tyle nie wie nawet o swojej chorobie! Początkowo cukrzyca nie daje żadnych objawów. Tymczasem nadmiar cukru we krwi niszczy np. nerki, oczy, serce, naczynia krwionośne. U zdrowej osoby prawidłowe stężenie cukru wynosi od 60 do 100 mg proc.. Po czterdziestym roku życia trzeba to badanie zrobić raz na dwa lata. Natomiast regularnie, raz w roku, powinnaś je robić, jeżeli na cukrzycę choruje ktoś z twojej rodziny. Także jeśli urodziłaś dziecko ważące powyżej 4,5 kg. Badanie nie jest skomplikowane i nie wymaga specjalnych przygotowań. Trzeba tylko być na czczo i zgłosić się do gabinetu zabiegowego na pobranie krwi z żyły.

Ze skierowaniem od lekarza jest bezpłatne, a zrobione prywatnie kosztuje ok. 12 zł. Badanie trzeba powtórzyć, jeśli wynik będzie nieprawidłowy. Konsultacja lekarska jest też konieczna, jeśli zaobserwujesz u siebie takie objawy jak np. wzmożone pragnienie, niewyjaśnione chudnięcie, częste oddawanie dużej ilości moczu czy trudne i długotrwałe gojenie się ran. Powstrzymać rozwój choroby często pomaga sama zmiana stylu życia. Twoja waga musi być w normie, a codzienna dieta pozbawiona tłustych i słodkich potraw. Trzeba też dużo się ruszać, rzucić palenie i nauczyć się walczyć ze stresem. Wtedy, nawet jeśli lekarz potwierdzi cukrzycę, możesz opóźnić konieczność brania insuliny nawet o 10 lat.

• Dyskopatia

Twój kręgosłup odmawia dźwigania. Dyskopatię popularnie nazywamy wypadaniem dysków. Są to małe, płaskie krążki, które oddzielają poszczególne kręgi. Nie wypadają one w całości, a jedynie wysuwają się ze swojego miejsca. Powoduje to zakłócenie symetrii kręgosłupa i bardzo bolesny ucisk nawy, wychodzące z kanału kręgowego. Przyczyną są najczęściej słabe mięśnie grzbietowe, nadwaga. Także wady postawy, np.kobiet z dużym biustem lub tych, które często chodzą na wysokich obcasach. Ratunek? Trzeba wzmocnić mięśnie brzucha i grzbietu, uzyskać prawidłową wagę i obniżyć obcasy do 2,5 cm.

• Mięśniaki

Ma je co druga pani po czterdziestce. To łagodne nowotwory macicy. Nie wiadomo dokładnie, dlaczego powstają, ale można mieć do nich skłonności dziedziczne. Pojawiają się też po przyjmowaniu niektórych leków hormonalnych lub pigułek antykoncepcyjnych. Czasem nie dają żadnych objawów, ale mogą też powodować bardzo obfite, trwające nawet kilkanaście dni miesiączki, prowadzące do anemii. Niektóre szybko rosną, osiągając wielkość np. śliwki, a nawet melona. Można je wyleczyć, stosując kurację hormonalną. Czasem jednak konieczna jest operacja. Przeprowadza się ją laparoskopowo, tradycyjnie lub za pomocą najnowocześniejszej metody - embolizacji.

• Nadwzroczność

Potrzebne ci będą okulary. Jeśli nawet do tej pory nie miałaś żadnych kłopotów ze wzrokiem, prawdopodobnie będziesz niebawem nosiła okulary z powodu tzw. nadwzroczności. Charakterystycznym jej objawem jest odsuwanie od oczu np. tekstu, napisanego drobnym drukiem. Taka wada pojawia się u niemal wszystkich osób po czterdziestce. U jednych wcześniej, u innych trochę później. Jest to zupełnie naturalny proces i nie wymaga żadnego leczenia. Potrzebne są tylko dobrze dobrane okulary korekcyjne lub soczewki kontaktowe. Ich moc określa się w dioptriach ze znakiem plus np +2 dioptrie. Okulary takie możesz dobrać sobie sama i kupić np. w aptece.

50+ Żyj aktywnie, zadbaj o mocne kości

Przekwitanie czeka każdą kobietę. Ale to nie choroba, tylko naturalny proces biologiczny. Chociaż potrafi dokuczyć! Teraz szczególnie trzeba dbać o układy krążenia i kostny. Z ich strony pojawia się najwięcej dolegliwości.

• Menopauza

U każdej kobiety zaczyna się w różnym czasie. Przekwitanie składa się z trzech etapów. Między 45. a 50. rokiem życia rozpoczyna się okres przedmenopauzalny. Może trwać ok. 5-7 lat. Miesiączki spóźniają się lub pojawiają za wcześnie. Czasem krwawienia bywają bardzo obfite. Im bliżej 50 roku życia, tym częściej dokuczają nocne poty, nieuzasadnione zmiany nastroju, uderzenia gorąca. Potem, w wieku 50-52 lat miesiączka pojawia się po raz ostatni w życiu. To właśnie jest menopauza. Około 5 lat po niej trwa okres pomenopauzalny.

Do objawów już występujących dołącza się utrata masy kostnej z organizmu. Rośnie także poziom złego cholesterolu we krwi. W organizmie zaczyna brakować hormonów płciowych, które chroniły do tej pory serce. Dlatego układ krążenia coraz bardziej zawodzi. Pojawia się nadciśnienie, miażdżyca, choroba wieńcowa.

Nie ma jednego, złotego środka na te problemy. Trzeba zmienić styl życia, odżywiania się, zrezygnować z używek. Jeśli nie ma zdrowotnych przeciwwskazań, np. żylaków, można rozważyć wspólnie z lekarzem stosowanie HTZ, czyli hormonalnej terapii zastępczej. Dzięki niej niedobór hormonów nie odbije się tak szybko na zdrowiu, urodzie i samopoczuciu. Konieczne jest regularne przestrzeganie wizyt u ginekologa i robienie wszystkich badań kontrolnych. Panie, które nie chcą lub nie mogą przyjmować hormonów, mogą wspomagać organizm hormonami roślinnymi.

• Kruche kości

Osteoporoza atakuje bezobjawowo. Jest schorzeniem, które polega na stopniowym ubytku masy kostnej, co prowadzi do złamań kości. Częściej zapadają na tę chorobę kobiety o drobnej budowie ciała. Winna jest też dieta uboga w białko, wapń, witaminę D, a bogata w sól kuchenną. Już na dwa lata przed menopauzą masy kostnej zaczyna ubywać, a proces ten trwa przez kolejnych 10 lat. Pierwszym zauważalnym objawem choroby jest często dopiero obniżenie się wzrostu. Aby nie dopuścić do rozwoju choroby, trzeba zrobić densytometrię. Dzięki temu badaniu lekarz oceni stan kości i jeśli będzie taka konieczność - przepisze leki.

• Nadciśnienie

Ta choroba nie boli. Podwyższone ciśnienie krwi najczęściej pojawia się pod wpływem negatywnych bodźców. Według WHO (Światowej Organizacji Zdrowia), główne przyczyny to: stres, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu i otyłość. Jego optymalne wartości powinny być niższe niż 120/80 mm Hg. Natomiast o nadciśnieniu świadczą jego średnie wartości przekraczające bezpieczną granicę 139/89 mm Hg. Jest groźne, bo uszkadza oczy, nerki, osłabia serce, prowadzi do zawału lub udaru. Jest wykrywane najczęściej podczas badań kontrolnych. Leczenie polega na indywidualnym dobraniu leków, obniżeniu wagi, ograniczeniu soli i tłuszczu, zwiększeniu aktywności ruchowej.

• Pęcherzyk żółciowy

Boli, gdy pojawią się w nim kamienie. Rola pęcherzyka (woreczka) polega na magazynowaniu żółci potrzebnej do trawienia tłuszczów. Gdy wytrącające się kryształki cholesterolu i soli żółciowych zbijają się w grudki, tworzą się tzw. kamienie żółciowe. Może powstać wiele drobnych lub jeden duży. Lekarze uważają, że najczęściej pojawiają się u Pulchnej Pani Po Pięćdziesiątce. Czasem kamienie nie dają żadnych objawów i są wykrywane dopiero podczas USG jamy brzusznej. Mogą podrażniać błonę śluzową woreczka lub zablokować odpływ żółci. Wówczas dochodzi do ostrego zapalenia pęcherzyka. By pozbyć się kamieni bezpowrotnie, należy je usunąć operacyjnie.

• Żylaki

Trzeba leczyć lub operować. To choroba często dziedziczona wii żeńskiej. Predyspozycje do powstawania zwiększają też ciąże. Gdy ścianki żył są słabe (bramkiepuszczające krew) uszkodzone, krew nie płynie wrę, lecz cofa się. Wzrasta wówczas ciśnienie, które powoduje tworzenie się żylaków. Początkowo nie sprawiają dolegliwości, ale stopniowo pojawia się uczucie ciężkości nóg, nasilające się wieczorem, częste skurcze łydek, obrzęki wokół kostek. Takie objawy wymagają wizyty u chirurga naczyniowego. Zrobi tzw. USG dopplerowskie, oceni przepływ krwi w układzie żylnym. Leczenie zależy od wielkości żylaków.

Katarzyna Andree-Łapińska lekarz rodzinny