Jak wyglądała Matka Boska w objawieniach?
Postać Matki Jezusa znamy przede wszystkim dzięki ustalonym przez wieki wzorom jej przedstawień w sztuce - ikonografii maryjnej. Wzory tematyczne, sceny, gesty i ubiór Marii Panny na obrazach i w rzeźbach sakralnych kształtował się od zarania chrześcijaństwa. Jednak poza sferą badania sztuki istnieje także inne, być może ciekawsze, źródło poznania wyglądu tej postaci. Są nim objawienia maryjne.
Maria Panna w sztuce sakralnej
W ikonografii mariologicznej, węższym nurcie ikonografii chrześcijańskiej poświęconym wyłącznie Matce Boskiej, znajdziemy nieprzebraną liczbę sposobów jej przedstawiania w różnych okresach historycznych.
We wczesnym chrześcijaństwie i sztuce bizantyjskiej największą popularnością cieszył się styl Hodegetria. Kanonem tych przedstawień było to, że Maria wskazywała na rękach małego Jezusa, sama jakby odsuwając się od centrum zainteresowania odbiorcy. Stąd też wywodzi się nazwa tego stylu: Hodegetria z greki oznacza Wskazująca Drogę, drogę do Jezusa, a tym samym do zbawienia.
Obok tego wzorca dużą popularnością cieszył się też typ Eleusa, czyli Matki Boskiej Miłosiernej, gdzie jej postać nachyla się z czułością nad dzieckiem bożym. W późniejszym okresie Maryja często przedstawiana była wśród przepychu, z majestatem, czasem zasiadająca na tronie w otoczeniu świętych, jako średniowieczna Maestà, renesansowy typ Sacra Conversazione, czy styl Asumpta — w tym ostatnim triumfująco wstępowała do nieba w otoczeniu aniołów.
Jednym z najciekawszych przedstawień, biorąc pod uwagę dalszą część artykułu, będzie z pewnością styl Immaculata, który zyskał największą popularność w epoce baroku i rokoko. Matka Boska Immaculata ukazana jest w nim jako młoda dziewczyna w białej sukni i błękitnym płaszczu, stojąca na tle nieba, na chmurze, kuli ziemskiej, czasem na półksiężycu. Często jej głowę zdobi gwieździsta korona lub aureola. Każdy zauważy, że wśród objawień maryjnych znajdziemy często podobne opisy jej wyglądu i stroju.
Matka Boska w objawieniach. Jak ukazywała się na Ziemi?
W wielu opisach objawień, które miały miejsce na przestrzeni wieków i zostały uznane przez Kościół Katolicki za autentyczne, przewijają się podobne cechy wyglądu zewnętrznego Matki Boskiej. Przywdziewa ona najczęściej strój dopasowany do miejsca, w którym ma miejsce objawianie, jednak zawsze silnie nawiązujący do minionych epok — delikatne chusty, długie białe lub błękitne szaty przewiązane w pasie. We wszystkich opisach z jej pięknego oblicza płynie spokój, wielka radość i poczucie miłości wypełniające obserwatorów.
Katarzyna Labouré Matkę Boską ze swojego widzenia w 1830 roku opisała jako piękną kobietę w jasnej sukni, spoglądającą w niebo. W rękach trzymała złotą kulę zwieńczoną krzyżem.
W szacie złocistej, obsypanej gwiazdami Maria ukazała się w 1851 roku w La Salette. Jej głowę zdobiła korona z róż ozdobionych diamentami. Na szatę zarzuciła złocisty fartuch, a jej białe buty błyszczały od pereł. Brzeg szaty również obsypany był różami. Te kwiaty zdobiły także jej błękitny płaszcz. Maria Panna z La Salette dźwigała na ramionach złoty łańcuch. Ci, którzy ją widzieli, mówili o niej “Piękna Pani" ("la belle Dame").
W 1862 w Lourdes Matka Boska ukazuje się 14-leniej Bernadecie. Wedle opisu nastolatki objawiła się w białej sukni, z błękitną szarfą przewiązaną w pasie i w białym welonie. Dziewięć lat później we francuskim Pontmain kilkoro dzieci widzi ją w sukni ciemnoniebieskiej, na której lśnią gwiazdy. Jej głowę zdobiła złota korona nałożona na czarny welon. Niedługo później, w 1876 roku, również we Francji, Estella Faguette miała widzenie skąpanej w świetle Matki Boskiej w białej, skromnej sukni. Podobny strój obserwowali uczestnicy objawienia w irlandzkim Knock w 1893 roku.
Jedyne oficjalnie uznane objawianie maryjne na terenie współczesnej Polski miało miejsce w Gierzwałdzie w 1877 roku. Justynie Szafrańskej i Barbarze Samulowskiej Maria Panna ukazała się w przewiązanej złotą szarfą białej sukni. Ramiona przykryte miała długim, błękitnym welonem.
XX wiek. Pani w bieli z Fatimy
Jedno z najsłynniejszych objawień XX wieku miało miejsce w 1917 roku opodal portugalskiej wsi Fatima. Troje dzieci - Łucja, Hiacynta i Franciszek - ujrzało Matkę Boską w koronie dębu. Postać ubrana była w białą suknię okrytą ludowym portugalskim szalem.
"Pani cała w bieli, jaśniejsza niż rozjarzone słońce, bardziej czysta i wyrazista niż kryształowy kielich pełen krystalicznej wody prześwietlonej najintensywniejszymi promieniami słońca" - opisywała swoje widzenie Łucja.
29 listopada 1932 roku w Beauraing w Belgii Matka Boska ukazała się innym dzieciom. Ich opis świętej postaci był zbliżony.
"Najświętsza Panienka była cała na biało; błękitny refleks zaczynający się na lewym ramieniu sięgał aż po skraj sukni. Widać było obłoczek znajdujący się w miejscu stóp, welon i złociste smugi światła, niebieskie oczy i złote serce w otoczeniu promieni zarysowujące się na piersi, kiedy na pożegnanie otwierała ramiona" - opisywał jeden z młodych świadków widzenia.
Dwanaście dni po tym objawianiu Matka Boska ukazała się Marietcie Beco w belgijskim miasteczku Banneux. Również wtedy odziana była w bardzo długą, zakrywającą stopy białą suknię, przewiązaną błękitną wstążką. Obraz dopełniał okrywający ramiona i głowę welon.
Koniec XX wieku - objawienia poza Europą
W 1980 roku Matka Boska objawiła się w Nikaragui. Świadek tego wydarzenia Bernardo Martinez opisał ją w sposób bardzo podobny do tego, jak widziały ją dzieci w Fatimie - była ubrana w białą suknię i biały welon. Rok później rozpoczęły się objawienia maryjne w Kibeho w Rwandzie. Świadkowie wydarzenie opisali kobietę, z której twarzy bił oślepiający blask, ubrana była zaś w białą suknię i niebieski welon. W wielu przedstawieniach Matka Boska z Kibeho uwieczniona jest jako kobieta czarnoskóra.
Ikonografia Matki Boskiej, którą możemy odczytać w opisach uznanych przez Kościół Katolicki objawień na przestrzeni ostatnich dwóch wieków, ma wiele punktów wspólnych. Niezaprzeczalnie istnieją też różnice, które nie powalają na jednoznaczne wnioski. Czy inspiracje tych widzeń płyną z historii sztuki sakralnej, podświadomych wyobrażeń świętości, czy też mają po prostu oparcie w realności ucieleśnionego cudu — każdy z nas powinien ocenić to we własnym sercu.
Zobacz również:
***
