Ostatki 2022 – kiedy wypadają? Zapomniane tradycje i zwyczaje karnawałowe

Ostatki to czas zabawy przed Wielkim Postem i jednocześnie symboliczne zakończenie karnawału. Nie wszyscy jednak wiedzą, że w zależności od regionu Polski, wtorek przed Środą Popielcową określa się różnymi nazwami. Typowo polską nazwą ostatków są zapusty. Według Zygmunta Glogera, polskiego etnografa, słowo "karnawał" pochodzi od włoskiego carnevale, które z kolei nawiązuje do łacińskiego wyrażenia caro vale, oznaczającego "żegnaj mięso" lub  carnem levāre, czyli "usuwać mięso". Stąd też powstała polska nazwa mięsopust lub zapusty.

W Polsce karnawał zawsze zaczyna się tego samego dnia - 6 stycznia, w święto Trzech Króli. Natomiast zakończenie karnawału jest ruchome i wypada we wtorek przed Środą Popielcową. Tłusty Czwartek rozpoczyna ostatnie dni karnawału zwane ostatkami. Ostatki 2022 obchodzi się 1 marca (we wtorek). Data zakończenia karnawału uzależniona jest od terminu Wielkanocy i z reguły wypada w lutym albo na początku marca.

Pierwsze wzmianki o karnawale w Polsce sięgają XVII wieku. Okres zapust już wtedy był świętowany hucznie. Szczególnie dotyczyło to ostatków, czyli ostatnich pięciu dni przed Wielkim Postem, podczas którego dawniej obowiązywał całkowity zakaz spożywanie mięsa oraz produktów pochodzenia zwierzęcego.

Aby przygotować się na Wielki Post, w karnawał "na zapas" jadło się dużo mięsa, tłustych potraw, ciast i słodyczy. Na Śląsku i Kaszubach ostatki nazywano śledzikiem, ponieważ w tych regionach szczególnie chętnie po niego sięgano. Tradycyjnie śledzik podawano gościom po tańcach, na zakończenie karnawałowej zabawy. Co ciekawe, osoby, które nie brały udziału w zabawie we wtorek przed Środą Popielcową, za karę były bite śledziem po twarzy.

Na ostatkowych stołach obowiązkowo musiały pojawić się ryby, wędliny i pasztet. Na deser serwowano zaś tradycyjne kreple, czyli śląskie pączki, a także bliny, racuchy, chrusty oraz pierniki. Co ważne, po ostatkowych zabawach w Środę Popielcową należało wygotować i dokładnie wyszorować wszystkie patelnie i garnki.

W ostatni dzień karnawału, tuż po zabawie, urządzano tzw. grzebanie basa. Był to symboliczny pogrzeb instrumentu muzycznego, najczęściej kontrabasu lub skrzypiec. W ten sposób żegnano czas zabawy.

W Wielkopolsce i na Kujawach ostatki zwano podkoziołkiem. Ich symbolem była postać koziołka, która mocno podkreślała atrybuty płci męskiej. Uważano bowiem, że w ostatki należy się wybawić w sypialni przed okresem Wielkiego Postu, który wiązał się z wstrzemięźliwością od uciech cielesnych. Do ostatkowych zwyczajów należało też m.in. przywoływanie wiosny. W czasie ostatków po wsiach i miastach chodzili przebierańcy, niosący kozę, bociana i niedźwiedzia, którzy mieli ożywić przyrodę.

W wielu regionach Polski ostatki były obchodzone bardzo hucznie. Najpopularniejszą zabawą szlachty były kuligi, czyli - przejażdżki saniami zaprzęgniętymi w konie. Jedzono od dworu do dworu, jedząc, pijąc i bawiąc się z sąsiadami. Czasem trwało to nawet kilka dni z rzędu. Zamożni Polacy organizowali tzw. reduty, czyli bale maskowe. Podczas niektórych z nich zbierane były pieniądze na cele dobroczynne. Maski zakrywały twarz, dzięki czemu pozwalały swoim właścicielom zachować anonimowość. Wykorzystywano je więc również do spotkań kochanków.

Ważnym elementem zabawy ostatkowej były tańce. Według dawnych zwyczajów, wysokimi podskokami tanecznymi zaklikano przyrodę. Im wyżej udawało się doskoczyć uczestnikom zabawy, tym obfitsze miały być płony w danym roku.

W przeszłości polski karnawał był świętowany o wiele huczniej niż obecnie. Dziś jest to przede wszystkim czas spotkań ze znajomymi, domowych potańcówek i bali, które organizuje się zwłaszcza w czasie ostatków. W tym czasie dyskoteki pękają w szwach. Szczególnie podczas imprez tematycznych.

W szkołach i przedszkolach dzieci w przebraniach bawią się podczas specjalnie zorganizowanych dla nich imprez. Dzieci uwielbiają przebierać się za różne postacie, a najważniejszym elementem ich strojów jest oczywiście maska.

Obecnie ostatki obchodzi się również, jedząc pączki albo faworki w tłusty czwartek, a zwyczaj serwowania śledzika na zwieńczenie ostatkowych zabaw przetrwał aż do dziś.

Ostatki obchodzono nie tylko w Polsce, a najpopularniejszą zabawą ostatkową na świecie jest karnawał w Rio de Janeiro, na którym przez pięć dni ludzie bawią się i tańczą na ulicach miasta. Podobnie bawią się mieszkańcy Wenecji. Z kolei we Francji ostatki to czas Maroli Gras, czyli zabawy przy ludowej muzyce. Na wschodzie Europy, w krajach prawosławnych obchodzi się Maślanica, w krajach anglosaskich świętuje się Shrove Tuesday, a w Niemczech - Fastnachtsdienstag. Jest to jednak jedynie cień tego, jak bawiono się dawniej podczas karnawałowych ostatków.

***Czytaj również:Kiedy wypada tłusty czwartek 2022, najsłodsze święto w roku?Jak bezpiecznie randkować?

Kiedy seks zaczyna rządzić życiem