Po którym z rodziców dziedziczymy inteligencję? Naukowcy znają odpowiedź
Oprac.: Bartosz Stoczkowski
Oczy po mamie, nos po tacie, wzrost po wujku Zbyszku, a charakter to całkiem po babci Maryni - obserwując najmłodszych członków rodziny, lubimy doszukiwać się w ich aparycji i osobowości, genetycznego spadku po przodkach. O ile w przypadku wyglądu jest to dość proste, o tyle poszukiwanie spadkodawcy inteligencji czy rozmaitych zdrowotnych przypadłości, może okazać się już bardziej skomplikowane. Z pomocą przychodzi nauka. Genetycy od lat próbują rozgryźć, kto odpowiada za naszą inteligencję, skłonność do łysienia czy trudny przebieg menopauzy. Poniżej kilka genetycznych ciekawostek.
Spis treści:
Podobno podczas jednego z elitarnych przyjęć, Marilyn Monroe zadała Einsteinowi pytanie:
- Jak pan sądzi, profesorze, czy nie powinniśmy razem spłodzić dziecka? Miałoby moją urodę, a pański rozum.
- Obawiam się, droga pani, że mogłoby być odwrotnie... - odpowiedział słynny uczony.
Kto zatem miał rację — fizyk czy aktorka? Czy nauka potrafi dziś odpowiedzieć na pytanie, po którym z rodziców dziedziczymy konkretne cechy?
Geny, które dziedziczymy po naszych rodzicach, determinują wiele cech fizycznych i cech osobowości, ale również predyspozycje do pewnych chorób. Genom ludzkim przypisuje się określone pozycje na chromosomach, a każdy człowiek posiada dwie kopie każdego genu: jedną pochodzącą od matki i jedną od ojca. Nie znaczy to jednak, że szansa odziedziczenia danej cechy po ojcu lub matce wynosi zawsze 50%. Nasze geny to bardzo skomplikowany system, który obecnie coraz lepiej rozumiemy.
Zobacz również: Tych słów unikają ludzie inteligentni. Jedno z wyrażeń zaskakuje
Co dziedziczymy po ojcu?
Mimo że każda osoba dziedziczy 23 chromosomy od matki i 23 od ojca, cechy przekazywane przez rodziców nie są równo rozłożone. Spośród 46 chromosomów ludzkich, dwa to chromosomy płci - XX u kobiet i XY u mężczyzn. Jako że matka może przekazać potomstwu tylko chromosom X, to od ojca zależy, czy potomek dostanie chromosom X czy Y, co determinuje płeć. Z tego powodu uważa się, że to ojciec jest odpowiedzialny za płeć dziecka.
Wielu mężczyzn zapewne zastanawia się, czy odziedziczyli skłonność do łysienia po swoim ojcu. Niekoniecznie. Chociaż utrata włosów u mężczyzn związana jest z otrzymanymi genami, to geny te nie zawsze przekazane są prostą drogą z ojca na syna. Jeśli w rodzinie mężczyzny wielu krewnych cierpi na łysienie, istnieje zwiększone ryzyko, że on również będzie się z tym zmagać.
Im więcej łysiejących krewnych w rodzinie, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia problemu u kolejnego jej członka. Badania genetyczne potwierdziły również, że gdy matka, siostra, wujkowie ze strony matki lub dziadek matki danego mężczyzny borykają się z łysieniem, ryzyko jest wyższe niż w sytuacji, gdy problem ten dotyczyłby biologicznego ojca. Oznacza to, że geny przekazywane przez matkę mają większy wpływ na to dziedziczne schorzenie, choć geny ojca również odgrywają rolę. Jeżeli w rodzinach obu rodziców mężczyźni łysieją, ryzyko utraty włosów u ich syna sięga nawet 70%.
Zobacz również: Używasz tych zwrotów? Możesz być ponadprzeciętnie inteligentny
Co dziedziczymy po matce?
Kobiety mają dwa chromosomy X odziedziczone od obu rodziców, ale aktywny jest tylko jeden z nich. Dlatego kobiety są częściej nosicielkami chorób związanych z chromosomem X, ale rzadziej na nie chorują w porównaniu do mężczyzn. Mężczyźni mają jeden chromosom X, który dziedziczą od matek. Gdy gen na tym chromosomie jest wadliwy, mężczyźni są bardziej narażeni na pojawienie się tej wady.
Dziewczynki mają większą szansę, że wadliwy gen na jednym chromosomie X zostanie "zastąpiony" działaniem zdrowego genu z drugiego chromosomu X. Gdy choroba jest związana z genem recesywnym na chromosomie X, chłopcy są bardziej podatni, ponieważ ich chromosom Y ma mniej genów. Syn z wadliwym genem od matki manifestuje chorobę, podczas gdy córka z jednym zdrowym genem może być tylko nosicielem. Tak dziedziczone są na przykład daltonizm czy hemofilia.
Wyłącznie po matce dziedziczymy także geny mitochondrialne. Ojcowie nie przekazują swojego mitochondrialnego DNA swoim dzieciom. Z tego powodu choroby dziedziczone mitochondrialnie są przekazywane tylko w genach matki.
Mutacje w mitochondrialnym DNA mogą prowadzić do zaburzeń funkcji mitochondriów, co z kolei może prowadzić do różnych chorób. Objawy takich schorzeń mogą być bardzo różne, ponieważ mitochondria odgrywają kluczową rolę w wielu komórkach i tkankach organizmu. Choroby te mogą dotyczyć układu nerwowego, mięśni, serca i innych narządów.
Dziedziczenie mitochondrialne decyduje również o tym, jak szybko będziemy się starzeć. Kobiety powinny więc zwracać uwagę na to, jak ich matki przechodzą przez menopauzę. Zdaniem naukowców istnieje duże prawdopodobieństwo, że podobne procesy będą miały miejsce w ich organizmach. Skłonności do doświadczania konkretnych objawów menopauzy mają więc charakter dziedziczny.
Inteligencja — po ojcu, czy po matce? To zależy
Badania sugerują pewne tendencje dotyczące dziedziczenia inteligencji w zależności od płci. Wygląda na to, że w przypadku synów, inteligencja może być dziedziczona głównie po matce, podczas gdy u córek po obu rodzicach.
Jest to spowodowane tym, że wiele genów związanych z inteligencją jest lokalizowanych na chromosomie X. Chłopcy otrzymują ten chromosom od matki, natomiast dziewczynki od obydwojga rodziców. Większe więc szanse na karierę naukową miałaby zatem córka pięknej aktorki i naukowca niż ich syn.
Czytaj też:
