Uniwersytet Rolniczy w Krakowie ma już 70 lat. „Zielona uczelnia” zaskakuje innowacjami

Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie powstał w 1953 roku jako Wyższa Szkoła Rolnicza. Tak naprawdę pierwsze próby nauczania rolnictwa na poziomie akademickim podjęto jednak w Polsce dużo wcześniej, bo w XVIII wieku.

W 1776 roku sam Hugo Kołłątaj, prekursor oświecenia i nauk rolniczych w Polsce zaproponował wprowadzenie do projektu reform Szkoły Głównej Koronnej postulatu o utworzeniu Katedry Rolnictwa. Wizję tę udało się zrealizować, choć dopiero kilkadziesiąt lat później.

W 1806 roku powstała krakowska Katedra Gospodarstwa Wiejskiego, ale upadła zaledwie trzy lata później. Przerwa w nauczaniu rolnictwa okazała się być wyjątkowo długa - dopiero w 1890 roku przy Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego powstało 3-letnie Studium Rolnicze, którego dyrektorem został profesor Emil Godlewski - botanik, fizjolog, chemik i współtwórca polskiej fizjologii roślin. Stanowisko to piastował przez 16 lat. Wniosek o powołanie studium postawił natomiast hrabia Franciszek Micielski.

W latach 1906-1910 wybudowano i oddano do użytku na potrzeby Studium Rolniczego gmach Collegium Agronomicum, w którym od lat mieści się siedziba Rektorów i Senatu Uniwersytetu Rolniczego. Nosi on imię właśnie profesora Godlewskiego.

Studium Rolnicze funkcjonowało do 1923 roku, a następnie zostało przekształcone w Wydział Rolniczy Uniwersytetu Jagiellońskiego. Działało w takiej formie do II wojny światowej.

W 1943 roku rektor konspiracyjnego Uniwersytetu Jagiellońskiego, prof. Władysław Szaferz zlecił zorganizowanie tajnego Wydziału Rolniczego UJ i powierzył jego kierowanie dr. Anatolowi Listowskiemu, który powrócił do Krakowa po dwóch latach spędzonych w obozach koncentracyjnych w Sachsenhausen i Dachau. W 1945 roku Wydział Rolniczy wznowił swoją oficjalną działalność, a rok później został przekształcony w Wydział Rolniczo-Leśny UJ. W 1949 roku wyodrębniono Wydział Leśny jako osobny samodzielny wydział w ramach UJ.

W 1953 roku powołano wreszcie Wyższą Szkołę Rolniczą, która stała się samodzielną jednostką naukowo-dydaktyczną, niezależną od UJ.

W 1972 roku Wyższa Szkoła Rolnicza przemianowana została na Akademię Rolniczą. W 1978 roku, w 25-lecie istnienia, uznała za swojego patrona Hugona Kołłątaja. Uczelnia rozwijała się, powstawały kolejne wydziały, a 11 kwietnia 2008 roku została przemianowana na Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie.

Tyle historii, bo choć Uniwersytet Rolniczy śmiało do niej sięga, to odważnie patrzy w przyszłość, zaskakując innowacyjnymi projektami, spektakularnymi inwestycjami i edukacją na najwyższym, światowym poziomie.

Jak wyjaśnił rektor uczelni, dr hab. inż. Sylwester Tabor, Uniwersytet prowadzi dziś specjalistyczną działalność badawczą i edukacyjną, obejmującą takie sektory jak:

• rolniczy
• żywnościowy
• leśny
• ochrony i kształtowania środowiska.

Kim jest więc dziś absolwent uczelni? Jak przekonują profesorowie "nie jest już rolnikiem w słomkowym kapeluszu z piórkiem, ale inżynierem, przedsiębiorcą, biznesmenem, ekonomistą, naukowcem, a nawet innowatorem". Bez wątpienia nie musi się też on martwić o pracę, którą bez problemu znajdzie nie tylko w sektorze rolnictwa i leśnictwa, ale także gospodarki żywnościowej i agrobiznesu, inżynierii lądowej i transportu, ekologii czy weterynarii. Choć Uniwersytet Rolniczy ma dziś aż 30 kierunków, to na zgłębianie tych klasycznie rolniczych decyduje się zaledwie co siódmy student.

- Siłą uczelni jest dziś interdyscyplinarność - przekonuje prorektor UR, Agnieszka Filipiak-Florkowicz, a najlepszym dowodem na prawdziwość jej słów, są najnowsze projekty uczelni, skupione choćby wokół Centrum Innowacji i Centrum Transferu Technologii Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie. Odwiedziliśmy te wyjątkowe miejsca i zapoznaliśmy się z kilkoma innowacyjnymi projektami, o których zapewne usłyszymy jeszcze nieraz!

Jednym z głównych zadań realizowanych przez Centrum Innowacji i Centrum Transferu Technologii Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie jest promocja technologii i innowacji tworzonych na uczelni. Centrum Transferu koncentruje się na łączeniu nauki z biznesem, a Centrum Innowacji komercjalizuje wyniki prac naukowo-badawczych. A tych nie brakuje, bo uczelnia regularnie prezentuje nowe projekty takie jak choćby:

• DesiGate - urządzenie do dezynfekcji mgłą przedmiotów codziennego użytku
• Hydrolizaty białkowe z surowców ubocznych przetwórstwa soi jako opakowanie aktywne dla produktów wegańskich i wegetariańskich
• LandTAX - system oceny produkcyjności siedlisk dla różnych gatunków drzew leśnych
• Sałata biofortyfikowana organicznymi związkami jodu jako suplement diety w profilaktyce i wspomaganiu leczenia COVID-19
• Pure Health - napój funkcjonalny na bazie mętnego soku jabłkowego i wybranych produktów pszczelich takich jak propolis czy pierzga
• Wegański raj, czyli probiotyczny fermentowany napój roślinny bez sztucznych substancji, barwników, aromatów, produktów odzwierzęcych, glutenu czy soi.

W tym miejscu warto wspomnieć, że Wydział Technologii UR świadczy rozbudowane usługi z zakresu analizy jakości produktów spożywczych, analizy sensorycznej, badań przechowalniczych żywności i oznaczania jej zanieczyszczeń czy projektowania nowych produktów spożywczych.

Dumą uczelni jest także projekt, w ramach którego powstało urządzenie Hogweed do niszczenia mikrofalami roślin inwazyjnych takich jak choćby barszcz Sosnowskiego. Hogweed to zdalnie sterowany robot, stosowany w różnych typach siedlisk, potrafiący trwale ograniczyć zdolność kiełkowania roślin. Dotychczas nie udało się tego osiągnąć żadnymi, innymi metodami! W prace nad tym projektem zaangażowany był sam rektor uczelni, dr hab. inż. Sylwester Tabor.

W ramach projektu Total biodegradable packaging otrzymano natomiast dwuwarstwową folię biopolimerową z dodatkiem ekstraktu z borówki brusznicy oraz tacki biopolimerowane na bazie fusów z herbaty. Wykorzystano je jako materiały opakowaniowe do przechowywania np. łososia i udowodniono, że tak przechowywane ryby cechuje zdecydowanie wyższa jakość niż te, które trzymano w folii syntetycznej.

Naukowcy Uniwersytetu Rolniczego opracowali również autorską metodę mikrokapsułkowania, która opiera się na połączeniu ozonowanego oleju konopnego z kwasem hialuronowym. Tak powstały innowacyjne kosmetyki Scandia, wzmacniające barierę ochronną naskórka i tworzące swoistą tarczę przed działaniem niekorzystnych czynników zewnętrznych. Składniki aktywne zamykane są hermetycznie w niewielkich kapsułkach, które transportują następnie substancje aktywne do wnętrza skóry, gdzie zostają uwolnione.

Uczelnia zaprezentowała również swojego przedstawiciela w dziedzinie Innowacji w rolnictwie, czyli Hugo Green Solutions. Zastosowana w łaziku biotechnologia, polegająca na stymulacji roślin poprawia znacznie jakość żywności, a co za tym idzie wzmacnia, a nawet chroni zdrowie ludzi.

Uniwersytet Rolniczy w Krakowie ma swoje własne muzeum i jest to muzeum wyjątkowe. W 2012 roku na Wydziale Leśnym uczelni przy al 29 Listopada 36 w Krakowie powstało Centrum Edukacji Gleboznawczej Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja, przeznaczone do prowadzenia dydaktyki o glebie na wszelkich poziomach kształcenia. Jego częścią jest pierwsze w Polsce Muzeum Gleb, które prezentuje gleby z różnych części Europy. Znajdziemy w nim także sporo ekspozycji gleb z obszarów naszego kraju.

W Centrum znajduje się aż 76 oryginalnych przekrojów glebowych, które przedstawiają charakterystyczne typy gleb stref klimatyczno-roślinnych kontynentu europejskiego. Taka forma prezentacji ma jedną, istotną zaletę - pozwala na przeniesienie gleby w naturalnym układzie z terenu do sal edukacyjnych.

W Centrum Edukacji Gleboznawczej organizowane są zajęcia grupowe. Muzeum można zwiedzać także indywidualnie, ale tylko po wcześniejszym kontakcie.

Nie wszyscy wiedzą, że krakowski Uniwersytet Rolniczy ma również... własną winnicę. Winnica "Garlicki Lamus" znajduje się w podkrakowskiej Garlicy Murowanej, położonej na terenie Parku Krajobrazowego "Dolinki Krakowskie". Nazwa winnicy pochodzi od nazwy zabytkowego budynku z początku XVII wieku, który pierwotnie był budynkiem bramnym drewnianego dworu, a z czasem zaczął pełnić funkcję lamusa.

Winnica Uniwersytetu Rolniczego zapoczątkowana została w 2007 roku. Wtedy to posadzone zostały takie odmiany jak Muskat Odesski, Seyval Blanc, Jutrzenka, Regent i Marechal Foch. Produkcję wina rozpoczęto sześć lat później, a dziś na całej powierzchni winnicy rośnie prawie trzy tysiące sztuk krzewów w piętnastu odmianach.

Winnica dysponuje własną winiarnią przy al. 29-listopada, w której nie tylko produkuje się wino, ale prowadzone są także zajęcia dydaktyczne z zakresu Enologii, którą można studiować na Wydziale Biotechnologii i Ogrodnictwa. Studenci produkują zresztą własne wina i jak przekonuje opiekun winnicy, dr inż. Przemysław Banach nic nie stoi na przeszkodzie, by były one przez nich sygnowane.

W tym roku jubileusz 70-lecia świętuje także Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, prowadzący studia na takich kierunkach jak:

• Bioinżynieria zwierząt
• Biologia stosowana
• Etologia i psychologia zwierząt
• Zootechnika.

Tym, co wyróżnia ten wydział są, funkcjonujące przy Katedrach, Stacje Doświadczalne, stwarzające możliwość prowadzenia badań oraz zajęć. W stacjach tych mieszkają takie zwierzęta jak koniki polskie, konie huculskie, gęsi zatorskie, kury zielononóżki kuropatwiane, wysokoplenne owce olkuskie i nutrie standardowe. My odwiedziliśmy pierwotne koniki polskie (wywodzące się od tarpanów), mieszkające w stacji w Przegorzałach. Mają one tam do dyspozycji 10 ha łąk i pastwisk, pomieszczenia stajenne, stodołę i magazyny paszowe. Koniki polskie objęte są programem ochrony zasobów genetycznych, podobnie jak kilka innych ras koni w Polsce.

W Przegorzałach znajdują się również sale dydaktyczne i zabiegowe oraz nowocześnie urządzona przychodnia weterynaryjna. Czuwa nad nią dr. Marek Tischner, specjalizujący się w rozrodzie i leczeniu koni, ale zakochany również w... jamnikach.

Przy uczelni działa także Ośrodek Jazdy Konnej Wydziału Hodowli i Biologii Zwierząt UR Rząska, gdzie odbywają się zajęcia dydaktyczne dla studentów i nauka jazdy dla... wszystkich chętnych.

Studenci i pasjonaci leśnictwa regularnie odwiedzają również Leśny Zakład Doświadczalny Uniwersytetu w Krynicy Zdroju, który nie tylko prowadzi bazę do realizacji działalności dydaktycznej i naukowej, ale wdraża także nowoczesne zasady zagospodarowania lasu w terenach górskich. To tutaj znajduje się Centrum "U Leśników" - imponująco wyposażony kompleks wypoczynkowo-edukacyjno-szkoleniowy i położona w lesie, w uroczysku Bradowiec, strzelnica myśliwska oraz narciarskie trasy biegowe. Na miejscu jest również wypożyczalnia, wyposażona w profesjonalny, nowoczesny sprzęt.

Pracownicy Leśnego Zakładu Doświadczalnego Uniwersytetu w Krynicy Zdroju przekonują, że dzisiejszy leśnik to nie tylko specjalista od ochrony i hodowli lasu, ale również od satelit, genetyki czy IT. Mury uczelni opuszczają więc profesjonaliści, przygotowani do pracy w kilku zawodach. Będą potrzebni, bo coraz cieplejsze lata i susze przyczyniać się będą do większej ilości pożarów, miasta tracić będą tereny zielone i coraz większym wyzwaniem stanie się zagwarantowanie ich mieszkańcom sprawiedliwego dostępu do zieleni. Ta, już jakiś czas temu stała się dobrem luksusowym, więc leśnictwo na terenach zurbanizowanych potrzebować będzie swoich odpowiedzialnych, wyszkolonych przedstawicieli.

Hasło rolnik-absolwent Uniwersytetu Rolniczego nabiera więc dziś nowego znaczenia, szczególnie w kontekście postępujących zmian w zakresie ekologii, ochrony środowiska i zrównoważonego rolnictwa.