Olej nazywany „złotem polskiej wsi”. Wspiera serce i łagodzi stany zapalne
Unikalne właściwości zdrowotne oleju rydzowego czynią go niezastąpionym elementem zdrowej diety. Dzięki wysokiej zawartości kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 wspiera zdrowie serca i układu trawiennego oraz profilaktykę cukrzycy typu 2. Jest również ceniony za swoje właściwości nawilżające i regenerujące skórę, co sprawia, że jest chętnie wykorzystywany w kosmetyce. Wyjaśniamy, jakie właściwości ma olej rydzowy, kiedy najlepiej go pić i jakie są jego najczęstsze zastosowania.
Spis treści:
Czym się różni olej rydzowy od oleju lnianego?
Główna różnica między tymi olejami dotyczy składu kwasów tłuszczowych, co ma kluczowy wpływ na ich właściwości zdrowotne. Olej rydzowy charakteryzuje się wysoką zawartością kwasów tłuszczowych omega-3, omega-6 i omega-9. Zawiera około 35-40% kwasu alfa-linolenowego (ALA) - przedstawiciela kwasów omega-3, który jest niezbędny dla zdrowia układu sercowo-naczyniowego. Dodatkowo olej rydzowy ma wysoki poziom kwasu linolowego (omega-6) oraz oleinowego (omega-9), co nadaje mu wyjątkowo zrównoważony profil tłuszczowy.
Olej lniany zawiera znacznie wyższy poziom kwasów omega-3, głównie w postaci kwasu alfa-linolenowego, którego może zawierać nawet 50-60%. Olej lniany jest jednym z najbogatszych naturalnych źródeł omega-3, co sprawia, że jest szczególnie ceniony jako suplement diety wspomagający zdrowie serca i mózgu. Jednak ma stosunkowo niski poziom kwasów omega-6, czym różni się od oleju rydzowego.
Olej rydzowy ze względu na stosunkowo wysoki punkt dymienia (około 200°C), może być wykorzystywany do smażenia na umiarkowanym ogniu, co wyróżnia go spośród innych olejów bogatych w omega-3, które są bardziej wrażliwe na wysokie temperatury. Olej lniany jest znacznie bardziej delikatny i łatwo ulega utlenieniu. Ze względu na wysoką zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, olej lniany szybko jełczeje i powinien być przechowywany w lodówce. Nie nadaje się do smażenia ani gotowania na ciepło, gdyż pod wpływem wysokich temperatur traci swoje cenne właściwości zdrowotne i może stać się szkodliwy.
Olej rydzowy – z czego jest?
Olej rydzowy, określany również mianem "złota polskiej wsi", pozyskiwany jest z nasion lnicznika siewnego, rośliny o długiej historii uprawy na terenach Europy Środkowej i Wschodniej. Lnicznik siewny to roślina jednoroczna z rodziny kapustowatych, która była popularna już w czasach starożytnych. W Polsce określano ją jako "rydzyk" lub "rydz", co nawiązuje do charakterystycznego rudego koloru nasion. Uprawa tej rośliny była powszechna w gospodarstwach chłopskich, gdzie olej rydzowy stanowił podstawowy tłuszcz używany w kuchni, zanim oleje takie jak rzepakowy i słonecznikowy zdominowały rynek. Oferowały wyższą wydajność produkcji i inne walory smakowe.
W XVIII i XIX wieku lnicznik siewny był jednym z ważniejszych źródeł oleju roślinnego w Europie. Olej rydzowy był ceniony zarówno za swoje właściwości zdrowotne, jak i trwałość - dzięki obecności antyoksydantów, olej ten stosunkowo wolno jełczeje w porównaniu do innych olejów. Jednak w XX wieku jego popularność spadła. Dopiero w ostatnich latach olej rydzowy przeżywa renesans, szczególnie w kręgach związanych z ekologiczną produkcją żywności i zdrowym odżywianiem. Produkcja oleju rydzowego skupia się głównie w Polsce, Niemczech oraz innych krajach Europy Środkowej, gdzie roślina ta z powodzeniem jest uprawiana na małych, ekologicznych plantacjach.
Olej rydzowy – właściwości zdrowotne
Olej rydzowy wyróżnia się wysoką zawartością nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3, omega-6 i omega-9. Według badań przeprowadzonych przez zespół naukowców z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, skład ten obejmuje około:
- 35-40% kwasu alfa-linolenowego (omega-3),
- 15-20% kwasu linolowego (omega-6),
- 15-25% kwasu oleinowego (omega-9).
Ich odpowiednia proporcja wspiera zdrowie serca i mózgu, reguluje poziom cholesterolu i może chronić przed neurodegeneracją, zmniejszając ryzyko chorób takich jak Alzheimer. Badania przeprowadzone przez Uniwersytet w Helsinkach wykazały, że regularne spożycie oleju rydzowego może przyczynić się do obniżenia poziomu cholesterolu LDL ("złego" cholesterolu), jednocześnie podnosząc poziom cholesterolu HDL ("dobrego" cholesterolu). Bogata zawartość kwasu alfa-linolenowego (omega-3) w oleju rydzowym może redukować ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, w tym miażdżycy oraz zawału serca.
Dzięki wysokiej zawartości kwasów omega-3, olej rydzowy wykazuje właściwości przeciwzapalnie, co zostało potwierdzone w badaniach opublikowanych przez naukowców z Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Zmniejszenie stanów zapalnych ma istotne znaczenie w leczeniu chorób przewlekłych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów czy choroby autoimmunologiczne.
Olej rydzowy zawiera znaczną ilość witaminy E (tokoferoli), która pełni funkcję silnego antyoksydantu. Witamina E chroni komórki skóry przed uszkodzeniami spowodowanymi przez wolne rodniki, spowalniając procesy starzenia się skóry. Zewnętrzne stosowanie oleju rydzowego może pomóc w łagodzeniu stanów zapalnych skóry, takich jak egzema czy łuszczyca.
W tradycyjnej medycynie ludowej olej rydzowy był stosowany jako środek na łagodzenie objawów niestrawności i zaparć. Nienasycone kwasy tłuszczowe pomagają w regulacji pracy jelit i wspierają zdrową mikroflorę jelitową, pomagając w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Natomiast zdolność do regulacji poziomu lipidów we krwi oraz przeciwzapalne właściwości oleju rydzowego mogą również wspierać profilaktykę cukrzycy typu 2 i otyłości. Dieta bogata w nienasycone kwasy tłuszczowe, zwłaszcza omega-3, może pomóc w regulacji poziomu cukru we krwi oraz w poprawie wrażliwości na insulinę.
Kiedy najlepiej pić olej rydzowy?
Jednym z najczęściej rekomendowanych momentów do picia oleju rydzowego jest poranek, na czczo, czyli przed pierwszym posiłkiem. Spożycie jednej łyżki stołowej oleju rydzowego na pusty żołądek pomaga lepiej wchłonąć cenne kwasy tłuszczowe omega-3, omega-6 oraz omega-9. Picie oleju rano może również poprawić trawienie i wspomóc prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego, przygotowując organizm do przyjmowania kolejnych posiłków.
Spożywanie oleju rydzowego 15-30 minut przed posiłkami (np. przed obiadem lub kolacją) może sprzyjać lepszemu wchłanianiu witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, takich jak witamina A, D, E i K, które mogą występować w jedzeniu. Olej rydzowy dzięki zawartości antyoksydantów (witamina E) wspomaga także ochronę komórek przed stresem oksydacyjnym, a jego spożycie przed posiłkami może wspierać regulację poziomu cholesterolu.
Niektóre osoby wybierają picie oleju rydzowego wieczorem przed snem. W ten sposób olej działa nocą, regenerując organizm i wpływając korzystnie na procesy trawienne oraz wspierając układ sercowo-naczyniowy. Regularne spożywanie oleju rydzowego przed snem może również łagodzić stany zapalne i wspomagać funkcjonowanie układu odpornościowego.
Olej rydzowy – gdzie kupić?
Sklepy specjalizujące się w zdrowej żywności oraz produkty ekologiczne często oferują olej rydzowy. Warto szukać go w działach z olejami roślinnymi. Coraz częściej olej rydzowy pojawia się także w większych sieciach supermarketów, zwłaszcza tych oferujących zdrową żywność i produkty premium. Warto poszukać go w działach z olejami roślinnymi i zdrowymi produktami. Niektóre apteki również mogą sprzedawać olej rydzowy, szczególnie w formie suplementu.
W internecie dostępność oleju rydzowego jest największa, a zakupy online oferują wygodę i możliwość wyboru spośród różnych marek. Warto także poszukać oleju rydzowego na lokalnych targach rolniczych, gdzie oferowane są produkty od małych, rodzinnych wytwórni. Często lokalni producenci olejów oferują wyższej jakości produkty, tłoczone na zimno i bez dodatków konserwantów.
Ceny oleju wahają się od 12,99 zł do 27,11 zł za opakowanie o pojemności 250 ml. W przypadku półlitrowych butelek oleju rydzowego ceny zaczynają się od kwoty 19,90 zł. Produkty premium mogą kosztować nawet do 58,95 zł za litr. Warto podkreślić, że oleje ekologiczne i tłoczone na zimno są zazwyczaj droższe, co wynika z bardziej skomplikowanego procesu produkcji i wyższej jakości surowców.
Zastosowanie oleju rydzowego w kulinariach i kosmetyce
Olej rydzowy, dzięki swojemu wyjątkowemu składowi, znajduje szerokie zastosowanie zarówno w kosmetyce, jak i w kulinariach. W kuchni ceniony jest za swój delikatnie orzechowy smak oraz bogactwo kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6. Idealnie nadaje się jako dodatek do sałatek, dressingów czy zimnych sosów, wzbogacając potrawy o cenne wartości odżywcze. Dzięki swojemu lekkiemu, korzenno-pikantnemu posmakowi doskonale komponuje się z warzywami, ziołami i pieczywem.
W kosmetyce olej rydzowy jest ceniony za właściwości regeneracyjne i nawilżające. Jego bogactwo w witaminę E oraz nienasycone kwasy tłuszczowe czyni go idealnym do pielęgnacji suchej, podrażnionej skóry, przywracając jej elastyczność i blask. Może być stosowany bezpośrednio na skórę, jako składnik kremów lub balsamów, a także do olejowania włosów, wzmacniając je i nadając im zdrowy wygląd. Działa również przeciwstarzeniowo, redukując wolne rodniki i chroniąc skórę przed przedwczesnym starzeniem.
Olej rydzowy – przeciwwskazania
Chociaż olej rydzowy nie należy do najczęściej uczulających olejów, osoby z alergią na rośliny oleiste, takie jak rzepak, soja czy słonecznik, powinny zachować ostrożność. Zdarzają się przypadki reakcji alergicznych, takich jak wysypka, swędzenie, obrzęk, a w skrajnych przypadkach - duszności.
Olej rydzowy jest bogaty w kwasy tłuszczowe omega-3, które mają właściwości rozrzedzające krew. Jest to korzystne jeśli chcemy zmniejszyć ryzyko zawału serca czy udaru, jednak może stanowić problem dla osób z zaburzeniami krzepliwości krwi lub tych, które przyjmują leki przeciwzakrzepowe (np. warfarynę). W takich przypadkach spożywanie oleju rydzowego powinno odbywać się pod nadzorem lekarza, aby uniknąć ryzyka krwawień.
U osób z wrażliwym żołądkiem lub chorobami wątroby olej rydzowy może wywoływać niepożądane objawy, takie jak bóle brzucha, nudności czy biegunki. Wynika to z wysokiej zawartości tłuszczu, który może obciążać przewód pokarmowy. Osoby z chorobami wątroby, pęcherzyka żółciowego lub przewlekłymi problemami jelitowymi powinny spożywać go w umiarkowanych ilościach i po konsultacji z lekarzem.
Przeczytaj również:
