Co szkodzi wątrobie?

Wczesne objawy, do których można zaliczyć na przykład łatwe męczenie się, osłabienie, utratę apetytu, nudności i wymioty, niezamierzone chudnięcie, czy bóle w nadbrzuszu, są tak nieswoiste, że trudno powiązać je właśnie z wątrobą.

Jednym z pierwszych widocznych objawów uszkodzenia tego narządu jest żółtaczka, czyli zażółcenie białek oczu, śluzówek i skóry. Potem pojawiają się bóle i wzdęcie brzucha, na zażółconej skórze widać tak zwane pajączki naczyniowe, a także trudny do opanowania świąd. W wyniku niedoboru białka we krwi, w ciele gromadzi się płyn, co prowadzi do obrzęków.

Brak czynników krzepnięcia zwiększa skłonność do siniaków i krwawień, układ odpornościowy ulega osłabieniu, zmienia się wrażliwość na leki. Zwiększa się ciśnienie w żyle wrotnej, co prowadzi do groźnych dla życia żylaków przełyku i powiększenia śledziony, która bardzo łatwo pęka (nawet przy niewielkim urazie) i może być przyczyną śmierci z wykrwawienia.

Nierozkładane przez wątrobę toksyny przenikają też do mózgu, prowadząc do zmian osobowości, problemów z pamięcią i koncentracją oraz ze snem.

Dotyczy to zarówno leków, trucizn, jak i niepożądanych produktów przemiany materii, np. cholesterolu i nadmiaru hormonów. Substancje te są przez wątrobę nie tylko zatrzymywane, ale też neutralizowane i usuwane z organizmu.

Wątroby nie należy narażać na zbytnie obciążenie. Dieta jej przyjazna jest lekkostrawna, z ograniczeniem tłuszczu i przetworzonych produktów żywnościowych. Wątroba nie lubi nadmiernego spożywania napojów alkoholowych oraz kawy i mocnej herbaty, a także nadużywania leków. Te używki przyczyniają się do zaburzeń w jej funkcjonowaniu.

Może też dojść do stłuszczenia wątroby, a następnie jej zwłóknienia i marskości. Tłuszcz trzewny, czyli taki, który zgromadzony jest w jamie brzusznej i otacza narządy, przyczynia się do tzw. niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Przypadłość ta dotyka od 30 do 100% otyłych, a więc znacznej części populacji.

Rzuć papierosy! Palenie osłabia zdolność wątroby do przetwarzania leków, alkoholu i innych toksyn, może mieć wpływ na skuteczność niektórych lekarstw oraz pogarsza stan wątroby w pierwotnej marskości żółciowej i niealkoholowym stłuszczeniu wątroby.

Zapalenia ostre najczęściej wywołane są przez wirusy hepatotropowe (HAV, HBV, HCV, HBV+HDV). Zwykle cechują je szybko rozwijające się zmiany martwicze i zapalne. Ponad połowa z nich wywoływana jest przez wirus HAV (wirus typu A). W Polsce najczęściej chorują dzieci w wieku 10-14 lat. Zmniejszyła się za to w ostatnich latach zapadalność na wirusowe zapalenia wątroby typu B, dzięki coraz większej świadomości społeczeństwa oraz programom szczepień przeciwko temu wirusowi.

Sprzyjają jej warzywa i owoce bogate w B-karoten (czerwone, pomarańczowe i żółte). Ważna jest dieta, z której warto eliminować tłuszcze trans (utwardzone tłuszcze roślinne) i nadmiar tłuszczów nasyconych (zwierzęcych), za to wzbogacać ją w siarkę – pierwiastek wspomagający wątrobę w usuwaniu licznych toksyn. Dobre źródła siarki to czosnek, cebula i żółtka jaj.

Należy codziennie zjadać co najmniej pół grama witaminy C, która pomaga wątrobie w tworzeniu przeciwutleniaczy. Dobre źródła tej witaminy to zielona pietruszka, papryka, gujawa, kiwi, pomidory, porzeczki i brukselka.

Z kolei pestki słonecznika, migdały i włoskie orzechy to źródła witaminy E, pomagającej w odtruwaniu.

Pokarmy bogate w błonnik zmniejszają obciążenie wątroby, są też wskazane w cukrzycy i dolegliwościach jelita grubego. Ryby, siemię lniane i portulaka warzywna są źródłem rezolwin i protektyn – substancji, które mogą zapobiegać stłuszczeniu wątroby i zwiększać wrażliwość na insulinę.

W pracy wątroby pomaga też odpowiednie nawodnienie (co najmniej dwa litry wody dziennie) i przynajmniej trzydzieści minut ruchu.