Jak rozpoznać alergię u dziecka?

A jak atopowe zapalenie skóry

To jedna z najczęstszych postaci uczulenia, które dotyka małe dzieci. AZS (zwane też skazą białkową) zwykle ujawnia się pomiędzy 3. a 6. miesiącem życia. Sygnalizują je zmiany na policzkach, które przypominają rumieńce. Jednak skóra w tym miejscu jest szorstka i łuszcząca. W cięższych przypadkach na ciele malca pojawia się wysypka w postaci pęcherzyków i strupków. Chorobie towarzyszy uporczywy świąd, dlatego niemowlę jest niespokojne, rozdrażnione i często płacze. AZS bezwzględnie wymaga odpowiedniego leczenia.

Atopowemu zapaleniu skóry zazwyczaj towarzyszy alergia na białka mleka krowiego. Dlatego chory maluszek powinien być na diecie bezmlecznej (jeżeli jest karmiony piersią, z diety mamy wyklucza się mleko krowie oraz jego przetwory). Maluch potrzebuje też odpowiedniej pielęgnacji. Jego ciało należy regularnie nawilżać i natłuszczać specjalnymi preparatami, tzw. emolientami. Maluszek, zależnie od wieku, powinien też otrzymywać odpowiednie leki. Jeśli trzeba, alergolog przepisuje maści ze sterydami.

B jak ból brzuszka

Problemy trawienne często są pierwszymi sygnałami alergii pokarmowej u niemowląt. Pojawiają się od razu po zjedzeniu uczulającego pokarmu lub po kilku godzinach (rzadziej występują później).

Chory maluch zwykle cierpi na uporczywe kolki, częściej ulewa pokarm, miewa biegunki. W jego kupce widoczny jest śluz, a nawet pasma krwi. Dodatkowo na skórze dziecka może pojawić się wysypka.

Do najczęściej uczulających pokarmów należą: mleko krowie, jaja kurze, zboża, soja, orzechy, czekolada, owoce drobno pestkowe (np. truskawki), ryby oraz cytrusy.

Aby złagodzić alergię, podejrzane produkty wyklucza się z menu malca (patrz hasło: D jak dieta eliminacyjna).

C jak chroniczny katar

Ciągły, wodnisty katar może być objawem alergii wziewnej. Powoduje ją wdychanie wraz z powietrzem pyłków roślin czy kurzu domowego.

Drobinki te drażnią śluzówki malca, dlatego alergik często kicha, kaszle i pociera oczka. Objawy nasilają się, gdy np. dziecko wyjdzie na spacer (pyłki) lub bawi się na podłodze (kurz i roztocza).

Łagodzenie alergii wziewnej polega na ograniczaniu kontaktu z alergenami.

Oznacza to np. częstsze sprzątanie mieszkania (żeby stale usuwać kurz) lub wieczorne spacery (wówczas stężenie pyłków roślin jest mniejsze). Przy nasilonych objawach dziecku podaje się leki doustne oraz preparaty w postaci kropli do oczu lub sprayu do nosa.

D jak dieta eliminacyjna

Stosuje się ją, kiedy zachodzi podejrzenie, że jakiś produkt, który jest spożywany przez dziecko wywołuje u niego alergię.

Wtedy podejrzany składnik trzeba całkiem wykluczyć z jadłospisu malucha. Okres stosowania diety eliminacyjnej zależy od nasilenia objawów chorobowych. Wraz z dojrzewaniem układu pokarmowego, alergia na dany produkt może minąć. Wtedy zazwyczaj można spróbować podać go dziecku.

Pierwszą próbę wykonuje się po dwóch miesiącach bez objawów alergicznych. Jeśli uczulenie wróci, trzeba znów na jakiś czas odstawić podejrzany produkt.

E jak emolienty zamiast kosmetyków

Pod tą nazwą kryją się specjalne preparaty, które intensywnie nawilżają oraz natłuszczają skórę. Stosuje się je m.in. u dzieci z atopowym zapaleniem skóry.

Emolienty odbudowują naturalną warstwę ochronną naskórka. Tworzą na nim barierę, która zapobiega utracie wody. Poprawiają elastyczność i wygląd skóry. Łagodzą też podrażnienia, zmniejszają swędzenie oraz ograniczają drażniące działanie niektórych alergenów (np. proszku do prania).

Emolienty są bezpieczne i nawet u najmłodszych można je stosować przez długi czas. Są dostępne w postaci kremów, maści, emulsji. Można je kupić w aptekach bez recepty.

G jak genetyczne skłonności

Choroby alergiczne często są przekazywane genetycznie. Jeśli jedno z rodziców cierpi z powodu uczulenia, prawdopodobieństwo, że malec je odziedziczy wynosi 20-40 procent. W sytuacji, gdy alergia dotyczy obojga rodziców, ryzyko wzrasta do 60 procent i aż do 80 procent, jeśli maluszek ma starsze rodzeństwo, które dotknęła ta sama choroba uczuleniowa.

Alergia u dziecka może się pojawić nawet, jeśli wcześniej nikt w rodzinie nie miał uczulenia. Jest to choroba, której sprzyjają czynniki środowiskowe. Częściej występuje u maluchów mieszkających w dużym mieście (gdzie jest zanieczyszczone powietrze) oraz wychowywanych w zbyt sterylnych warunkach (kiedy nadużywa się detergentów). Wszystko to może zaburzać właściwe działanie układu odpornościowego maluszka.

H jak histamina

Jest to substancja, którą organizm alergika wytwarza w nadmiernej ilości po kontakcie z uczulającym go alergenem.

Na skutek tego, pojawiają się niepożądane reakcje m.in. wysypka, katar i kichanie, czy zapalenie spojówek. Aby zmniejszyć przykre objawy choroby, alergikom podaje się leki, które obniżają poziom histaminy.

Preparaty przeciwhistaminowe blokują receptory odpowiedzialne za produkcję histaminy. Jednak nie usuwają jej całkowicie z organizmu. Dlatego w łagodzeniu skutków alergii ważne jest stałe oraz regularne przyjmowanie leków.

I jak infekcje ucha, krtani i oskrzeli

Choroby alergiczne zmieniają śluzówki dziecka, więc organizm gorzej broni się przed zarazkami. Dlatego alergicy mają większą niż inne dzieci skłonność do chorowania np. na zapalenia ucha środkowego, krtani lub też oskrzeli.

U alergika wiele infekcji nawraca lub przechodzi w stan przewlekły. Trzeba więc reagować już przy pierwszych objawach infekcji. Lepiej od razu zapisać malca do lekarza niż leczyć go na własną rękę.

J jak jadłospis uczuleniowca

Nowe produkty do menu alergika wprowadza się zwykle 2 miesiące później niż u zdrowych rówieśników.

Dietę trzeba jednak rozszerzać, bo smyk nie może jeść tylko kilku sprawdzonych składników. Przy zakupie żywności należy uważnie czytać etykiety, by nie przeoczyć uczulających produktów.

Nowy składnik wprowadza się do diety alergika przez 5 dni, stopniowo zwiększając porcję (np. z 1 łyżeczki do 2-3). Jeśli u dziecka nie pojawi się np. wysypka czy ból brzuszka, produkt można włączyć na stałe do jadłospisu smyka.

K jak karmienie piersią

Maluchy, które są dłużej karmione piersią, mają większą szansę na uniknięcie alergii lub osłabienie jej przebiegu.

Mleko mamy zawiera bowiem nie tylko składniki odżywcze, ale też substancje, przyspieszające dojrzewanie przewodu pokarmowego. Ma także przeciwciała, które zabezpieczają organizm malca przed wnikaniem szkodliwych cząsteczek, również alergenów.

Karmienie piersią jest szczególnie ważne dla alergików, bo łagodzi przebieg choroby. Dlatego warto je utrzymać przez minimum 6 miesięcy. Nawet w sytuacji, gdy mimo stosowanej przez mamę restrykcyjnej diety, u maluszka nadal pojawiają się objawy alergii.

L jak leczenie objawowe

Niektórych postaci alergii nie da się leczyć przyczynowo. Można jednak łagodzić jej objawy, np. wysypkę, świąd, czy katar. Poprawia to samopoczucie dziecka i ogranicza rozwój choroby, nie dopuszczając do jej zaostrzenia.

Dysponujemy coraz lepszymi i bezpieczniejszymi lekami dla dzieci. Są dostępne w łatwych do podania postaciach. Można je bez obaw stosować nawet przez dłuższy czas.

M jak jak marsz alergiczny

Objawy alergii mogą zmieniać się wraz z wiekiem dziecka. Takie przechodzenie jednej postaci alergii w drugą nazywane jest marszem alergicznym.

U maluszka najpierw pojawiają się objawy pokarmowe. Potem występuje atopowe zapalenie skóry, a na koniec ujawnia się alergia np. na pyłki roślin, kurz lub sierść zwierząt.

Objawów nie wolno lekceważyć, ponieważ z nie leczonej alergii wziewnej u maluszka w ciągu kilku lat może rozwinąć się astma oskrzelowa.

Marsz alergiczny można zatrzymać. Aby to zrobić, trzeba jak najszybciej zacząć leczenie i wyeliminować uczulające substancje z bezpośredniego otoczenia smyka.

N jak najczęstsze alergeny

Dziecko mogą uczulać bardzo różne substancje, które znajdują się w jego najbliższym otoczeniu. Kontakt z nimi wywołuje u malca niepożądane reakcje w postaci kataru, kaszlu, czy pokrzywki. Do najsilniejszych alergenów wziewnych należą: roztocza kurzu domowego, zarodniki grzybów pleśniowych, sierść oraz naskórek zwierząt, a także rozmaite pyłki roślinne. Uczulenie pokarmowe najczęściej wywołuje mleko oraz gluten (białko zbożowe), choć na czarnej liście są również kurze jajka. Alergię kontaktową (ujawniającą się bezpośrednio na skórze np. pod postacią wysypki) zazwyczaj powodują detergenty zawarte w kosmetykach i domowej chemii.

Nie można niestety wykluczyć, że przyczyną uczulenia u dziecka jest mniej popularna substancja. Niektóre maluchy mają alergię na produkty uznawane powszechnie za bezpieczne, np. ziemniaki, kleik ryżowy, marchewkę, jabłko, mięso z indyka. Najczęściej dotyczy to dzieci, u których wcześniej już wykryto uczulenie na coś innego.

O jak odczulanie (Immunoterapia)

To obecnie najskuteczniejsza metoda walki z alergią. Polega na podawaniu niewielkich ilości alergenu.

Maluch otrzymuje je doustnie lub w postaci zastrzyku w coraz mocniejszych dawkach. Dzięki temu jego organizm zaczyna coraz lepiej tolerować uczulającą substancję i alergia zmniejsza się.

W niektórych przypadkach zdarza się, że nawet całkowicie ustępuje.

Odczulanie przeprowadza się na ogół u dzieci powyżej 5. roku życia, mających bardzo silną alergię na substancję, której nie można całkowicie wyeliminować z otoczenia (np. roztocza kurzu domowego). Leczenie tą metodą jest całkowicie bezpieczne pod warunkiem, że odbywa się w specjalistycznej poradni, pod okiem doświadczonego specjalisty. Zazwyczaj trwa długo (nawet 4 do 5 lat).

P jak pokrzywka alergiczna

Piekące i swędzące bąble są najczęściej objawem uczulenia na pokarmy, leki, jady owadów. Pokrzywka rzadko występuje przy alergii wziewnej. Zmiany skórne mogą pojawić się tylko w wybranych miejscach, albo na całej powierzchni skóry. Aby pomóc dziecku, trzeba znaleźć (i usunąć) przyczynę pojawienia się bąbli.

Maluchowi zazwyczaj interwencyjnie podaje się lek przeciwhistaminowy (Zyrtec, Xyzal, Claritinę) i – ewentualnie – wapno. Jeżeli objawy są bardzo nasilone lub oprócz pokrzywki wystąpi obrzęk, stosuje się również leki steroidowe (doustne lub w zastrzyku).

S jak sterydy (leki steroidowe)

Mają silne działanie przeciwzapalne, dlatego powszechnie stosuje się je w leczeniu chorób alergicznych, m.in. astmy oraz atopowego zapalenia skóry.

Podaje się je np. doustnie w postaci tabletek oraz wziewnie jako inhalację do oskrzeli. Można je także stosować miejscowo np. do nosa, oczu oraz na skórę. Niekiedy przyjmuje się je również w postaci zastrzyków (dożylnych lub domięśniowych).

Leków steroidowych nie trzeba się obawiać. Są całkowicie bezpieczne, jeśli tylko stosuje się je w odpowiedni sposób i w indywidualnie dobranej przez alergologa dawce.

T jak testy (z krwi i skórne)

Aby potwierdzić diagnozę o alergii, u dzieci poniżej 3. roku życia bada się krew na obecność przeciwciał IgE.

To tzw. immunoglobuliny E, które są wytwarzane w odpowiedzi na pojawienie się w organizmie alergenów lub pasożytów.

Wysoki poziom IgE u maluchów zwykle wiąże się z alergią. Jednak prawidłowy wynik nie musi wykluczyć uczulenia! Jeśli dziecko ma już 3 lata, alergolog może zlecić testy skórne. Wykonuje się je, nanosząc na przedramię kropelki alergenów.

Potem delikatnie się je nakłuwa (zadrapuje specjalnym jednorazowym narzędziem) i czeka ok. 15 min. Pojawienie się bąbli informuje, na jaki alergen dziecko jest uczulone.

Wielu rodziców decyduje się na wykrywanie alergii za pomocą biorezonansu (BICOM). Nie jest to metoda potwierdzona naukowo. Jej wyniki nie są miarodajne i nie można ich uznać za podstawę leczenia.

U jak uczulenie na jad owadów

Po ukąszeniu przez osę lub pszczołę u uczulonego na jad owadów malucha mogą wystąpić bardzo groźne dolegliwości, np. obrzęki, pokrzywka, atak duszności oraz osłabienie.

Jeśli dziecko silnie reaguje na jad, o tej porze roku noś przy sobie zestaw ratunkowy. Powinna się w nim znaleźć pęseta, opaska uciskowa, lek przeciwhistaminowy oraz autostrzykawka z adrenaliną (leki zapisuje alergolog).

Jeżeli po użądleniu pojawią się niepokojące objawy, szybko usuń żądło i podaj leki. Jeśli owad ukąsił rękę lub nogę, powyżej tego miejsca załóż opaskę uciskową (zapobiega to szybkiemu rozprzestrzenianiu się jadu po ciele).

W jak wstrząs anafilaktyczny

To bardzo gwałtowna reakcja na alergen (m.in. jad owadów). Zdarza się niezwykle rzadko, ale jeśli do niej dojdzie, może bezpośrednio zagrażać życiu malca.

Wstrząs anafilaktyczny zazwyczaj objawia się gwałtownymi obrzękami, pokrzywką, problemami z oddychaniem i omdleniem. W takim przypadku nie wolno zwlekać i trzeba jak najszybciej wezwać karetkę pogotowia!

Z jak zapalenie spojówek

Przekrwienie, pieczenie, łzawienie i swędzenie oczu to typowy objaw alergicznego zapalenia spojówek. Pojawia się ono najczęściej przy alergii na kurz domowy oraz pyłki roślinne.

W sezonie pylenia można nawet kilka razy dziennie przemywać dziecku oczka np. solą fizjologiczną (kupisz ją w aptekach, bez recepty). Malcowi pomogą również chłodne okłady z gazików nasączonych czystą wodą.

Czy alergię da się wyleczyć?

Według statystyk 90 procent dzieci, które mają atopowe zapalenie skóry z czasem zdrowieje. Również z alergii pokarmowej maluchy na ogół wyrastają po 2.-3. roku życia.

Gorsze rokowania są przy alergii wziewnej, która jest chorobą przewlekłą i może (choć nie musi) utrzymywać się przez całe życie. Jednak jej objawy można pokonać dzięki eliminowaniu alergenów i właściwemu leczeniu.