Jeśli ten złośliwy nowotwór zostanie wcześnie wykryty, może być skutecznie leczony.
U młodych ludzi czerniak występuje zwykle na klatce piersiowej (głównie u mężczyzn) lub na dolnych partiach nóg (głównie u kobiet). U ludzi starszych pojawia się zazwyczaj na twarzy. Nowotwór ten jest podstępny, ale możemy się przed nim chronić. Aby to robić skutecznie, trzeba wiedzieć, co mu sprzyja.
Czerniak może rozwinąć się wszędzie tam, gdzie występują komórki barwnikowe, np. na skórze, wewnątrz gałki ocznej, na błonie śluzowej narządów płciowych, odbytu czy w jamie ustnej. Wśród czynników ryzyka najczęściej wymienia się:
- intensywne opalanie się na słońcu i w solariach,
- intensywne opalanie się w dzieciństwie, które doprowadziło do oparzeń słonecznych,
- dużą liczbę znamion oraz znamiona wrodzone,
- znamiona występujące w miejscach często podrażnianych ubraniem, np. w pasie czy pod ramiączkiem stanika,
- jasną karnację, liczne piegi, rude lub blond włosy i niebieskie tęczówki,
- skłonności rodzinne.
Przede wszystkim trzeba obserwować znamiona wrodzone, zwłaszcza te duże. W 10-15 proc. przypadków rozwija się z nich czerniak. W profilaktyce tej choroby niezwykle ważne jest nasze postępowanie. W przypadku czerniaka najważniejsze jest:
- unikanie nadmiernego opalania oraz poparzeń słonecznych,
- regularne kontrolowanie znamion występujących na skórze,
- utrzymywanie prawidłowej masy ciała,
- rzucenie palenia tytoniu,
- aktywność fizyczna,
- ograniczenie alkoholu,
- wprowadzenie do diety warzyw i owoców bogatych w antyoksydanty. Są to, np. truskawki, winogrona, czerwona kapusta, pomarańcze, brokuły.
Czerniak, wbrew temu, co sugeruje jego nazwa, nie musi być czarny. Może mieć zabarwienie czerwone, ciemnoniebieskie, szare, a nawet cieliste. Rozwijający się czerniak może wywoływać swędzenie. Zmiany w obrębie znamienia, budzące podejrzenia o rozwój raka, określa się skrótem ABCD, gdzie: A to asymetria - zmiana kształtu znamienia z okrągłego na niesymetryczne, B to brzegi - nierówne lub postrzępione, C to kolor (od ang. colour) - zmiana zabarwienia, np. ściemnienie, rozjaśnienie lub różne barwy na znamieniu, D rozmiar (od ang. diameter) - każde znamię o średnicy większej niż 6 mm powinno być dokładnie zbadane przez dermatologa lub onkologa. Im wcześniej, tym lepiej Gdy wystąpi jedna ze zmian opisana w systemie ABCD, trzeba zgłosić się do lekarza. Jeśli po badaniu dermatoskopem jest podejrzenie czerniaka, wycina się całe znamię z marginesem zdrowej skóry, a usunięte tkanki oddaje się do badania histopatologicznego. Kolejne badanie to USG, które sprawdza, czy w węzłach nie ma przerzutów. Jeśli nie daje jasnej odpowiedzi, usuwa się węzeł wartowniczy - pierwszy węzeł chłonny, który jest na drodze naczyń limfatycznych biegnących od guza do układu chłonnego.
Kons.: Grzegorz Borstern, specjalista chorób wewnętrznych
