Stopa okopowa: Czym jest i jak się objawia?

Stopa okopowa to zespół objawów obejmujących odmrożenie stóp, a także ich puchnięcie i niedokrwienie. Określenie tej dolegliwości nawiązuje do żołnierzy walczących w okopach podczas I wojny światowej. U wielu z nich stwierdzano później poważne problemy ze stopami - znaczne uszkodzenia tkanek, a nawet ich martwicę. W skrajnych przypadkach konieczna była amputacja stóp. Mimo że obecnie nie jesteśmy narażeni na tak dramatyczne warunki, lekarze wciąż diagnozują stopę okopową, tyle że w znacznie mniej zaawansowanej postaci.

Bezpośrednią przyczyną stopy okopowej jest długotrwałe narażenie na niskie temperatury (poniżej 10 stopni Celsjusza) i dużą wilgotność powietrza w połączeniu z noszeniem zbyt ciasnego obuwia. Cyrkulacja powietrza jest wtedy znacznie utrudniona, co sprzyja puchnięciu stóp, a przede wszystkim zaburzeniom krążenia. Ciągły ucisk stóp sprawia, że krew nie dostaje się w wystarczającej ilości do tej części ciała. Skutkuje to niedotlenieniem i niedogrzaniem skóry, ale też całej stopy. Na dolegliwość tę są szczególnie narażone osoby z zaburzeniami krążenia, a także zmagające się z nadwagą i otyłością - czynnikiem ryzyka stopy okopowej są też zbyt duże obciążenia (także nadmierny wysiłek fizyczny, nieproporcjonalny do możliwości danej osoby).

Pierwsze objawy stopy okopowej zazwyczaj są bagatelizowane. Pojawiają się najczęściej wkrótce po dłuższym chodzeniu w ciasnych i niewygodnych butach zimą, zwłaszcza gdy mamy tendencję do pocenia się stóp. Najbardziej charakterystyczne symptomy to uszkodzenia naskórka stopy (wysuszenie, łuszczenie, niewielka zmiana barwy). Stają się one jednak niewidoczne po ogrzaniu czy pielęgnacji stóp (np. moczeniu w wodzie z dodatkiem olejków czy wcieraniu kremu nawilżającego). Niestety brak zmiany złych nawyków może doprowadzić do znacznego zaostrzenia dolegliwości. Zmagające się z nią osoby zaczynają skarżyć się na coraz bardziej dotkliwe bóle stóp i zaburzenia czucia (zmniejszona wrażliwość na dotyk, ciepło czy zimno), szczególnie w palcach. Z czasem pojawia się w nich także ból, przez co pacjenci unikają chodzenia lub zaczynają chodzić bardziej na piętach niż na całych stopach.

Zaawansowana stopa okopowa objawia się poważnymi zmianami w obrębie tkanek głębokich. Charakterystyczne są postępujące uszkodzenia skóry (staje się opuchnięta, sina lub zaczerwieniona), drętwienie, mrowienie i ból stóp, który zaczyna towarzyszyć pacjentowi nawet podczas odpoczynku. Z czasem opuchlizna pojawia się także na podudziach, a ścięgno Achillesa ulega znacznemu osłabieniu. Brak leczenia prowadzi do powstawania ropnych pęcherzy na skórze, które później przeistaczają się w strupy. Zaawansowana stopa okopowa uniemożliwia normalne funkcjonowanie, grozi całkowitą martwicą tkanek i zakażeniem bakteryjnym. W skrajnych przypadkach jedyną formą ratunku może być amputacja stopy.