Syndrom oszusta. Kiedy brak wiary w siebie staje się problemem
Ktoś, kto odnosi sukcesy i pnie się po szczeblach kariery, musi być pewny swoich umiejętności i talentów, prawda? Nie do końca. Wiele osób na wysokich stanowiskach czy w dobrej sytuacji życiowej uważa, że to, co mają, w ogóle im się nie należy. Czują się, jakby byli oszustami.
"Nie powinno mnie tu być. Nie nadaję się do tego, a to, że tu jestem, to był po prostu fart. Prędzej czy później ktoś się zorientuje". Jeżeli kiedykolwiek nachodziły cię podobne myśli, nie jesteś pojedynczym przypadkiem.
Syndrom oszusta czy syndrom oszustki, zwany po angielsku Impostor syndrome to zjawisko psychologiczne dotykające osoby, które nie wierzą we własne umiejętności, a wszelkie sukcesy uważają za wynik czystego szczęścia.
Nawet jeśli mają wiele dowodów dookoła siebie na to, że potrafią robić to, co robią, nie są w stanie przyjąć tego do wiadomości. W konsekwencji czują się, jakby oszukiwali swoje otoczenie i niesłusznie otrzymywali pochwały, nagrody czy uznanie.
Poczuciu temu towarzyszy myśl o tym, że lada chwila prawda wyjdzie na jaw i wszyscy uświadomią zdadzą sobie sprawę z oszustwa.
Na co dzień jesteśmy przyzwyczajeni do innej perspektywy - to raczej osoby z zewnątrz, myśląc o swoich przełożonych, uważają ich za pozbawionych talentu, niekompetentnych i przekonani są o tym, że znaleźli się oni na swoim stanowisku z przypadku bądź dzięki znajomościom.
Jak piszą autorzy serwisu "Very Well Mind", o syndromie oszusta najczęściej mówi się w kontekście pracy czy generalnie życia zawodowego. Zjawisko to jednak ma o wiele szerszy wymiar i dotyczyć może osób czujących się podobnie w odniesieniu chociażby do życia prywatnego lub statusu społecznego.
Po raz pierwszy terminu "Impostor syndrome" użyły w psychologii Suzanna Imes i Pauline Rose Clance w roku 1970. Początkowo uważano, że problem ten dotyka głównie kobiet na wysokich stanowiskach. Przyzwyczajane przez całe swoje życie przez społeczeństwo do wątpienia we własne umiejętności, nie potrafiły w nie uwierzyć, nawet pomimo sukcesów w pracy.
Jednak kilka lat później kolejne badania wykazywały, że syndrom oszusta dotyczy ogromnej części społeczeństwa. Według ustaleń Joan Harvey i Cynthii Katz, które wyniki swoich analiz przedstawiły w książce “If I'm So Successful Why Do I Feel Like a Fake: The Impostor Phenomenon", aż 70 proc. ludzi na świecie w pewnym momencie swojego życia choć raz doświadczyły tego zjawiska.
W gronie tym znajdują się rzecz jasna także mężczyźni. Rzecz w tym, że ci o wiele rzadziej o tym mówią, nie chcąc przyznać się do poczucia bycia oszustem. Niedawno Andy Molinsky, profesor Uniwersytetu Brandeisa, poszedł nawet dalej, wysuwają postulat o tym, że “Każdy z nas cierpi na syndrom oszusta".
Jak dokładnie objawia się to zjawisko? W skrócie to konflikt pomiędzy tym, jak widzimy samych siebie, a jak postrzegają nas osoby z zewnątrz. Główny objaw to zwątpienie we własne kompetencje, niezależnie od odebranego wykształcenia, doświadczenia i osiągnięć.
Do tego dochodzi przypisywanie zasług za własne sukcesu czynnikom zewnętrznym, podważanie wagi i efektów swoich działań, strach przed niesprostaniem oczekiwań, chorobliwym perfekcjonizmem i stawianiem sobie nierealnych celów, które niespełnione, utwierdzają tylko w przekonaniu o braku umiejętności.
Ludzie cierpiący na syndrom oszusta starają się ponad miarę, aby sprostać oczekiwaniom, które kreują głównie oni sami. Pracują coraz ciężej, aby udowodnić innym swoją wartość i to, że zasługują na swoje stanowisko czy uznanie, jakiego doświadczają, a sobie, że nie wszystko jest dziełem przypadku.
Oczywiście nawet najbardziej wytężone starania nie dają ukojenia, prowadząc do wyczerpania psychicznego, depresji, lęków, poczucia winy, a wreszcie do całkowitego wypalenia zawodowego.
Przeczytaj także:
Robert Rutkowski: W Polsce mamy problem z toksycznymi matkami
Igor Rotberg: Nienawiść przynosi pieniądze, a pandemia podsyca płomień hejtu
Dlaczego nienawidzimy świąt? "Polacy idą na wigilię jak na ring"
