To już epidemia!

Wiele problemów zdrowotnych pacjenci wiążą przede wszystkim z nadciśnieniem. Czy wobec tego, mając niskie ciśnienie powinniśmy się raczej cieszyć, czy martwić?

- Dotychczasowe wyniki badań naukowych wskazują, że podwyższone wartości ciśnienia tętniczego wiążą się z większym ryzykiem wystąpienia powikłań sercowo - naczyniowych (zawał serca, udar mózgu, nagły zgon sercowy). Natomiast pacjenci z niskimi wartościami ciśnienia pozostają w grupie niskiego ryzyka.

Co jest bardziej niebezpieczne dla zdrowia - ciągłe niedociśnienie, czy nagłe obniżenie ciśnienia?

- Zdecydowanie niebezpieczne są nagłe, gwałtowne obniżenia ciśnienia, gdyż wiąże się to bezpośrednio ze spadkiem przepływu mózgowego (możliwość wystąpienia udaru mózgu) oraz

spadkiem przepływu przez nerki. Natomiast "ciągłe niedociśnienie" jest zjawiskiem osobniczym i nie wiąże się ze złym rokowaniem.

Czym może być spowodowane niskie ciśnienie krwi? Proszę podać najczęstsze przyczyny schorzenia...

- Niskie ciśnienie krwi może być u pewnych osób zjawiskiem osobniczym. Przyczyną niskiego ciśnienia krwi mogą być: stany odwodnienia, reakcja na pewne leki (np. leki nadciśnieniowe). Niskie ciśnienie tętnicze może być też związane za zmianą pozycji ciała (np. pionizacja).

Jakie są objawy niedociśnienia? Jaka grupa pacjentów jest na nie najbardziej narażona?

- Objawami niedociśnienia są: uczucie osłabienia, zmęczenie, senność, bóle oraz zawroty głowy. Przy gwałtownym spadku ciśnienia bardzo często dochodzi do omdlenia lub zasłabnięcia. Osoby narażone na niedociśnienie to bardzo często osoby starsze, niejednokrotnie odwodnione, u których dochodzi do spadku ciśnienia tętniczego przy zmianie pozycji ciała.

Czy niskie ciśnienie leczy się wyłącznie farmakologicznie, czy też w uzyskaniu wartości prawidłowych pomóc może np. zmiana trybu życia, dieta, aktywność fizyczna itp.?

- Zdecydowanie nie. Leczenie farmakologiczne osób z niedociśnieniem jest zarezerwowane jedynie dla szczególnych sytuacji klinicznych (np. złośliwa hipotonia ortostatyczna, czy zespół wazodepresyjny). Natomiast osoby z niedociśnieniem wymagają przede wszystkim zmiany trybu życia (zwiększenie aktywności fizycznej, spacery, ćwiczenia fizyczne) i odpowiedniego nawodnienia (tj przyjmowanie 2-2,5 l płynów na dobę). Szczególnie ważne jest wykonywanie specjalnych ćwiczeń prowadzących do wzrostu oporu obwodowego naczyń, co powoduje wzrost ciśnienia tętniczego.

Czy Pana zdaniem nadciśnienie tętnicze można uznać - jak się to niejednokrotnie określa - epidemią XXI wieku? Bo żyjemy w ciągłym stresie, w biegu, nie dbając o siebie...

- Oczywiście, że tak. Nadciśnienie tętnicze jest schorzeniem społecznym i zaczyna przybierać charakter epidemii. Co trzeci mieszkaniec ziemi ma lub będzie miał problemy z nadciśnieniem. Według ostatnich dużych badań epidemiologicznych w Polsce około 29 proc. osób choruje na nadciśnienie tętnicze. Niepokojącym jest fakt, że kolejne 30 proc. dorosłej populacji Polski ma ciśnienie "wysokie prawidłowe"( tj skurczowe 130-139 mmHg i/lub rozkurczowe 85-89 mmHg), znaczna część tych osób zagrożona jest rozwojem nadciśnienia tętniczego w najbliższej przyszłości. Często osoby, u których rozpoznaje się nadciśnienie są nieświadome występowania nieprawidłowych wartości ciśnienia. Zdarza się, że o obecności nadciśnienia dowiadują się, kiedy pojawiają się dolegliwości ze strony uszkodzonych narządów - a więc bardzo późno.

Czy zawsze nadciśnieniu "winna" jest inna choroba, np. miażdżyca, nadczynność tarczycy, czy też zdarza się, że trudno wyraźnie określić jego przyczynę?

- Ze względu na przyczyny występowania wysokich wartości ciśnienia rozróżniamy nadciśnienie pierwotne (samoistne) oraz nadciśnienie wtórne (objawowe).

Nadciśnienie tętnicze wtórne to takie, kiedy za jego rozwój możemy winić inną chorobę: choroby nerek, aorty, tętnic nerkowych, zaburzenia funkcji wydzielniczej gruczołów dokrewnych - nadnercza (zespół Cushinga, zespół Conna, pheochromocytomia), tarczycy (nadczynność bądź niedoczynność), przytarczyc, przysadki mózgowej.

Stanowi ono około 10 proc. wszystkich przypadków nadciśnienia, wyeliminowanie przyczyny (często na skutek interwencji chirurgicznej) często pozwala na całkowitą i stałą normalizację ciśnienia krwi. Natomiast aż 90 proc. stanowi tzw. nadciśnienie pierwotne, gdzie nie możemy znaleźć bezpośredniej przyczyny, a wynika ono z predyspozycji genetycznych i wpływu czynników środowiskowych (brak aktywności, stress, otyłość, palenie papierosów, sól, alkohol).

Jakie są typowe objawy wysokiego ciśnienia? Kto przede wszystkim powinien zasięgnąć porady lekarza?

- Osoby z nadciśnieniem tętniczym pierwotnym zazwyczaj nie odczuwają charakterystycznych dolegliwości i czują się dobrze. Po latach dochodzi jednakże u tych chorych do powikłań narządowych (zawał serca, udar mózgu, niewydolność nerek), dlatego nadciśnienie bywa nazywane "cichym zabójcą".

Gwałtowny wzrost ciśnienia tętniczego do wysokich wartości może być przyczyną: bólów głowy (głównie pulsujących w okolicy czołowej, najczęściej we wczesnych godzinach porannych) zawrotów głowy, zaburzeń widzenia, nudności, wymiotów, krwawień z nosa.

Porady lekarza powinny zasięgać osoby, które prowadzą generalnie "niezdrowy tryb życia", a przede wszystkim osoby, u których w rodzinie występuje nadciśnienie tętnicze. Również z porady lekarskiej powinny korzystać osoby z rodzinnym wywiadem występowania chorób układu sercowo-naczyniowego ( zawał mięśnia sercowego, udar mózgu, nagły zgon sercowy).

Jakiego rodzaju problemy z ciśnieniem mogą się pojawić u kobiety w ciąży? Jak wiadomo farmakoterapia jest wtedy raczej ograniczona...

- Występowanie nadciśnienia tętniczego w ciąży stanowi bardzo poważny problem. Na szczęście obecnie wszystkie ciężarne są pod stałą opieką internisty lub kardiologa.

Natomiast nierozpoznane i nie leczone odpowiednio nadciśnienie tętnicze w trakcie ciąży jest związane nie tylko z zagrożeniem zdrowia i życia płodu, ale również matki. Niebezpieczna triada objawów u ciężarnej to wystąpienie: nadciśnienia, białkomoczu i obrzęków, co może grozić wystąpieniem bardzo groźnego powikłania jakim jest rzucawka ciężarnych.

W razie pojawienia się podwyższonego ciśnienia tętniczego w ciąży pacjentka powinna zostać hospitalizowana, celem ścisłego monitorowania i ścisłego leczenia nadciśnienia tętniczego w warunkach szpitalnych, przynajmniej w początkowym okresie. Musimy pamiętać, że większość stosowanych przez nas leków w terapii nadciśnienia tętniczego jest w okresie ciąży bezwzględnie przeciwwskazana.

Czy prawidłowe wartości ciśnienia są zróżnicowane ze względu na płeć i wiek pacjenta?

- Zdecydowanie nie. Obecne wytyczne rozpoznawania i klasyfikacji nadciśnienia tętniczego uznają jako ciśnienie optymalne wartości poniżej 120/80 mmHg. Ciśnienie tętnicze prawidłowe - wartości poniżej 130/85 mmHg.

Wysokie prawidłowe ciśnienie tętnicze wartości w przedziale 130-139 mmHg dla ciśnienia skurczowego, a 85-89 mmHg dla ciśnienia rozkurczowego. Są to normy niezależne od wieku i płci chorego.

Na co powinniśmy zwrócić uwagę mierząc ciśnienie w warunkach domowych?

- Pomiary ciśnienia w warunkach domowych powinny się odbywać w cichym, spokojnym pomieszczeniu po chwilowym odpoczynku. Należy unikać pomiarów po wysiłku fizycznym, w stanie emocji, po wypiciu kawy bądź alkoholu, po wypaleniu papierosa, po obfitym posiłku. Należy usiąść wygodnie, tak by plecy były oparte i w trakcie pomiaru unikać jakichkolwiek ruchów. Pomiarów dokonujemy zawsze na tym samym ramieniu, łokieć i przedramię ręki na której dokonujemy pomiaru winny być podparte. Mankiet należy dostosować do obwodu ramienia, powinien się znajdować na poziomie serca. Pomiary winno się wykonywać: dwukrotnie rano przed zażyciem leków oraz dwukrotnie przed kolacją, a ponadto w przypadku odczuwania dolegliwości. Pomiary należy odnotować w dzienniczku samokontroli.

Bardzo dziękuję za rozmowę.

Konsultacja medyczna : prof. dr hab. med. Jerzy Sadowski

Współpraca : dr nauk med. Maria Śnieżek - Maciejewska, dr nauk med. Ewa Sadowska

Wszelkie pytania i wątpliwości związane z nieprawidłowym ciśnieniem tętniczym możecie kierować do profesora Sadowskiego za pośrednictwem serwisu Kobieta, pisząc na adres: kobieta@firma.interia.pl