Zapanuj nad ciśnieniem

Ciśnienie tętnicze to siła, jaką przepływający strumień krwi wywiera na ściany naczyń krwionośnych. Jego optymalne wartości powinny być niższe niż 120/80 mm Hg. Nie przerażaj się jednak, gdy zmierzone u lekarza ciśnienie jest nieco wyższe. Zmienia się ono pod wpływem wielu czynników. Zależy m.in. od pory dnia - po południu jest najwyższe; stanu emocjonalnego - stres i zmęczenie podnoszą ciśnienie, czy wysiłku fizycznego - jeśli do gabinetu lekarza wchodziłaś po schodach, ciśnienie na pewno wzrosło. Nawet sam widok białego fartucha lekarskiego może spowodować, że jego wartości będą odbiegały od normy. Dopiero więc, gdy wielokrotne pomiary wykażą, że średnie wartości przekraczają bezpieczną granicę 139/89 mm Hg, można mówić o nadciśnieniu.

Ważna jest przyczyna

Według badań WHO (Światowej Organizacji Zdrowia), najczęstsze przyczyny chorób układu krążenia, w tym także nadciśnienia tętniczego, to: palenie papierosów, nadużywanie alkoholu i otyłość. Równie niebezpieczne są: długotrwały stres, brak aktywności fizycznej i niewłaściwa dieta, bogata w tłuszcze zwierzęce. Czynniki genetyczne czy choroby sprzyjające nadciśnieniu, do których należą cukrzyca i schorzenia nerek, to znacznie rzadsze powody pierwotnego rozwoju tej choroby.

O tym, że mamy nadciśnienie, dowiadujemy się zwykle przypadkiem. U wielu osób nie daje ono żadnych niepokojących objawów. U niektórych wręcz sprzyja dobremu samopoczuciu, bo powoduje, że mamy dużo energii, a w ciągu dnia rzadko czujemy się senni. Niekiedy pojawiają się bóle z tyłu głowy, ale zwykle mijają po przyjęciu jakiegoś leku przeciwbólowego, dostępnego bez recepty.

Tymczasem choroba rozwija się skrycie, uszkadzając nerki, oczy, osłabiając serce i naczynia krwionośne. Skutki? Chorzy na nadciśnienie trzy razy częściej niż osoby z prawidłowym ciśnieniem krwi przechodzą zawał serca, a nawet cztery razy częściej przytrafia się im udar lub wylew krwi do mózgu.

Zanim potrzebne będą leki

Wcześnie wykryte skłonności do nadciśnienia można jeszcze próbować zahamować dzięki zmianie stylu życia. A obniżenie ciśnienia tętniczego krwi o 5 mm Hg zmniejsza aż o 30 proc. zagrożenie udarem i o ponad 20 proc. rozwój choroby wieńcowej. Jest więc o co walczyć. Zwłaszcza, że ciągle nie ma jednego, idealnego dla wszystkich, leku, który obniżałby ciśnienie. Każdemu lekarz musi dobrać indywidualną terapię. A jeśli już specjalista przepisze leki, trzeba je będzie brać prawdopodobnie do końca życia. W żadnym razie nie wolno przerywać takiej kuracji na własną rękę, gdy ciśnienie się ustabilizuje. Dlatego zawsze warto najpierw wypróbować sposoby, które mogą opóźnić rozwój choroby lub nawet całkowicie jej zapobiec.

Schudnij i zmień dietę

Obniżenie wagi ciała jest bardzo ważne, bo każdy zbędny kilogram zmusza twoje serce do intensywnej pracy. Jeśli uda ci się schudnąć dzięki zwiększonej aktywności fizycznej, a nie głodzeniu się, ciśnienie krwi na nowo się obniży. Jednak zmiany w diecie też są potrzebne. Powinny one, oprócz obniżenia kaloryczności posiłków, polegać na ograniczeniu spożywania soli. Zrezygnuj więc z produktów wędzonych i konserwowych oraz słonych przekąsek, takich jak chipsy, orzeszki, paluszki.

Najlepsze rezultaty przynosi przestawienie się na dietę śródziemnomorską. Zamiana tłustego mięsa na ryby bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe, obniży poziom cholesterolu (LDL, czyli jego złej frakcji). Poza tym podstawą tej diety są warzywa, owoce i oliwa z oliwek. Jeśli nie zabraknie w niej również pełnoziarnistego pieczywa, makaronu, kasz i chudego nabiału, utrzymasz prawidłową wagę i unormujesz swoje ciśnienie krwi.

Wypoczywaj w ruchu

Właściwy wypoczynek jest niezbędny, by serce mogło sprawnie pracować. Po dniu pełnym stresów miło jest poleżeć przed telewizorem, ale jeśli grozi ci choroba nadciśnieniowa, powinnaś nauczyć się nowych form relaksu. Stres można doskonale rozładować także na basenie, podczas spaceru z psem czy grając z dzieckiem w piłkę. Każda forma aktywności fizycznej będzie skuteczna jeśli spełni dwa warunki: musi sprawiać ci przyjemność i spowodować... że się spocisz!.

Zapanuj nad używkami

Palenie papierosów to wróg numer jeden i nie pozostaje ci nic innego, jak tylko rozstać się z nałogiem. Możesz sobie w tym pomóc, korzystając z psychoterapii, akupunktury lub nikotynowej terapii zastępczej. Zalicza się do niej m.in. gumy do żucia i plastry uwalniające dawki nikotyny przez skórę. Lekarz może też przepisać ci lek na receptę, ułatwiający rozstanie z nałogiem. Nie ma jednego sposobu, który będzie skuteczny dla każdego. Ale jest ich już naprawdę dużo, więc możesz wybrać najlepszy dla siebie.

Także mocny alkohol sprzyja chorobie nadciśnieniowej. Ale kieliszek czerwonego, wytrawnego wina wypity do kolacji czy obiadu polecają nawet lekarze. Związki występujące w czerwonym winie, np. polifenole, hamują produkcję substancji endoteliny, która sprzyja rozwojowi chorób serca, m.in. miażdżycy.

Zioła i suplementy diety

Przy obniżaniu ciśnienia krwi nieocenione są napary ziołowe, np. herbatka z głogu. To sprawdzona roślina lecznicza stosowana do normalizacji ciśnienia krwi. Łyżkę głogu zalej szklanką gorącej wody. Odstaw na 20 minut, a następnie przecedź. Pij po trzy filiżanki herbatki dziennie. W aptece możesz też kupić preparaty obniżające ciśnienie, np. Novocardia zawierająca olej rybi z kwasami omega-3, ok. 17 zł; czy Garlic Caps - wyciąg z czosnku i zielonej pietruszki, ok. 33 zł.

Zbyt niskie ciśnienie krwi

Wprawdzie zbyt niskie ciśnienie krwi nie stwarza zagrożenia dla życia, jednak potrafi dać się mocno we znaki. Jeśli jego wartości wynoszą mniej niż 90/60 mm Hg, masz prawo czuć się źle. Tak niskie ciśnienie nie utrzymuje się nigdy przez cały dzień, najbardziej dokuczliwe jest rano, bo wtedy właśnie bywa najniższe. Dlatego wstając z łóżka, możesz mieć zawroty głowy lub skarżyć się, że robi ci się ciemno przed oczami. W ciągu dnia ciśnienie powoli rośnie więc i twoje samopoczucie stopniowo się poprawia. Często jednak czujesz się śpiąca, brakuje ci energii. Masz zimne ręce i nogi, skarżysz się na zawroty głowy. Takie objawy mogą świadczyć o hipotonii, czyli niedociśnieniu. Powodują je różne przyczyny, np. genetyczne.

Hipotonia występuje zarówno u ludzi młodych, jak i starszych. U młodych związana jest z nieprawidłową odpowiedzią naczyń krwionośnych na różnego rodzaje bodźce. U starszych jej powodem są często choroby przewlekłe lub przyjmowane leki. Niskie ciśnienie może powodować, że tkanki nie są wystarczająco dotlenione, a ty odczuwasz różne dolegliwości, np. trudną do przezwyciężenia senność.

Inna postać hipotonii to niedociśnienie ortostatyczne. Jego charakterystycznym objawem są silne zawroty głowy przy raptownej zmianie pozycji, np. gdy nagle wstaniesz z fotela lub długo stoisz. Pod wpływem siły ciążenia, krew odpływa do nóg i tam zalega. Mniej więc powraca jej do serca i ciśnienie na skutek tego jeszcze bardziej się obniża. Z powodu gwałtownego niedokrwienia mózgu może nawet pojawić się kilkusekundowa utrata świadomości. Zdarza się to często np. osobom, które stoją dłuższy czas podczas mszy w kościele.

Niedociśnienie bywa także skutkiem choroby lub zażywania pewnych leków. Lekarze nazywają je wówczas wtórnym lub objawowym. Przyczyną może być np. anemia, cukrzyca lub niedoczynność tarczycy. Także leki odwadniające, które stosuje się np. w leczeniu nadciśnienia, mogą spowodować hipotonię. Zdarza się, że dochodzi do niej także na skutek odwodnienia spowodowanego biegunką czy wymiotami lub w wyniku krwotoku, np. z nosa, czy urazu po wypadku.

Co postawi cię na nogi

Nie ma jednego sposobu skutecznego na hipotonię. Zależnie od tego, które z jej objawów są dla ciebie najbardziej dokuczliwe, możesz próbować im przeciwdziałać.

• Na trudne poranki - Dla osób z niskim ciśnieniem szczególnie uciążliwe jest ranne wybudzenie się ze snu. Nigdy nie należy zrywać się z łóżka na dźwięk budzika, bo może się to skończyć nawet omdleniem. Najpierw trzeba zrobić na leżąco kilka prostych ćwiczeń, które pobudzą krążenie. Najlepiej kilkakrotnie się przeciągnąć, ziewnąć, zrobić nogami parę rowerków w powietrzu. Zawsze wstawaj z łóżka powoli. Najpierw spuść nogi na ziemię, potem unieś tułów i posiedź chwilę na łóżku. Najlepiej rozpocząć dzień od prysznica, który pobudzi krążenie. Dlatego po umyciu się ciepłą wodą spłucz ciało chłodnym strumieniem. Najlepiej kilkakrotnie zmieniać temperaturę wody z chłodnej na ciepłą i zakończyć kąpiel zawsze zimnym natryskiem.

• Ważne śniadanie - Najpierw wypij szklankę wody z cytryną lub świeżo wyciśnięty sok z cytrusów. Zjedz kanapkę z pełnoziarnistego pieczywa lub muesli z owocami. Dzięki temu w twoim organizmie ustabilizuje się poziom cukru we krwi. Jeśli będzie zbyt niski, bardziej dokuczliwe staną się także objawy niskiego ciśnienia.

• W razie bólu głowy - Jeżeli nie jest jeszcze bardzo silny i uporczywy, wypróbuj najpierw naturalne sposoby uśmierzenia go. Znajdź punkt akupresurowy, który znajduje się między palcem wskazującym a kciukiem. Uciskaj go rytmicznie przez minutę. Lekarze medycyny chińskiej uważają, że w tym miejscu znajduje się receptor odpowiedzialny za ból głowy. Masując go, pobudzisz krążenie.

• Gdy walczysz z sennością - Pomoże ci filiżanka espresso. Możesz też sięgnąć po kawę z guaraną. Działa ona jeszcze intensywniej, zwłaszcza jeśli twój organizm jest już przyzwyczajony do kofeiny. Pobudzony w sposób ośrodkowy układ nerwowy i naczyniowy pozwolą na pewien czas odzyskać energię. Orzeźwiające i pobudzające działanie mają także inne napoje, np. mocna, czarna herbata, drinki energetyzujące, lampka koniaku, ale najzdrowszym sposobem jest wypicie filiżanki zielonej herbaty.

• Zimne ręce i stopy - Możesz je rozgrzać skutecznie tylko przez pobudzenie krążenia. A do tego konieczny jest ruch. Jeśli masz zimne stopy, poskacz, przejdź się po schodach, pospaceruj szybkim krokiem. Przed położeniem się do łóżka weź rozgrzewającą kąpiel, np. z dodatkiem olejku korzennego lub cynamonowego. Przed zaśnięciem wypij napar z lipy.

Anna Gumowska