Zespół metaboliczny: Objawy, leczenie i ryzyko chorób
Zespół metaboliczny nie jest jednostką chorobową, ale określeniem zbioru występujących u jednej osoby parametrów. Są one jednocześnie czynnikami ryzyka wystąpienia chorób cywilizacyjnych, takich jak cukrzyca, otyłość, miażdżyca i innych schorzeń układu krążenia. Jeśli u danej osoby występuje jednocześnie kilka niekorzystnych parametrów, np. zbyt wysoki poziom cholesterolu we krwi, za duże stężenie glukozy czy nadciśnienie tętnicze, mówimy o zespole metabolicznym. Jest on niezwykle groźny, gdyż odpowiada za przewlekłe choroby nazywanymi „cichymi zabójcami”, które prowadzą do zawału serca czy udaru mózgu. Jakby tego było mało, szacuje się, że zespół metaboliczny występuje nawet u co piątego Polaka. Sprawdź, jakie są kryteria występowania tego zespołu i czy jesteś w grupie ryzyka.
Zespół metaboliczny (nazywany też zespołem X) to groźne zjawisko występujące u osób z zaburzeniami przemiany materii, np. nieprawidłowym metabolizowaniem węglowodanów czy tłuszczów. Dotyka najczęściej tych, którzy cierpią na otyłość brzuszną (u kobiet obwód talii przekracza 88 cm, a u mężczyzn 102 cm), a ponadto zauważa się u nich co najmniej dwa spośród poniższych kryteriów:
*stężenie trójglicerydów (tłuszczów wchodzących w skład tkanki tłuszczowej) jest równe lub większe niż 150 mg/dl;
*poziom tzw. dobrego cholesterolu HDL jest równy lub niższy 40 mg/dl u mężczyzn i równy lub niższy 50 mg/dl u kobiet;
*występuje nadciśnienie tętnicze (równe lub wyższe niż 130/85 mm Hg) lub pacjent przyjmuje leki na nadciśnienie;
*poziom glukozy we krwi na czczo jest równy lub wyższy niż 100 mg/dl lub gdy pacjent przyjmuje leki na cukrzycę.
O zespole metabolicznym mówimy więc, kiedy u jednej osoby pojawiają się co najmniej trzy spośród pięciu objawów (które są jednocześnie czynnikami ryzyka wystąpienia groźnych chorób cywilizacyjnych): otyłość brzuszna, nadciśnienie tętnicze, zbyt wysoki poziom glukozy we krwi, duże stężenie trójglicerydów oraz niski poziom dobrego cholesterolu we krwi.
Główną przyczyną zespołu metabolicznego, a co za tym idzie zaburzeń metabolicznych, jest otyłość. Trójglicerydy wchodzące w skład tkanki tłuszczowej pełnią bardzo ważną rolę, jednak w nadmiarze zaczynają szkodzić. Powodują stany zapalne w organizmie i przyczyniają się do produkcji substancji odpowiedzialnych za insulinooporność. Na dłuższą metę wyniszcza to trzustkę, która produkuje zbyt dużo insuliny i prowadzi do cukrzycy typu 2. Warto też wiedzieć, że otyłość brzuszna jest szczególnie groźna, ponieważ tkanka tłuszczowa „osadza” się także na narządach wewnętrznych i w tętnicach. W ten sposób w naczyniach krwionośnych tworzą się blaszki miażdżycowe, co prowadzi do rozwoju miażdżycy i znacznie zwiększa ryzyko zawału serca oraz udaru mózgu. Zespół metaboliczny występuje aż u 20% Polaków, a liczba ta stale rośnie. Badania potwierdzają, że zjawisko szerzy się w krajach wysokorozwiniętych i dotyka coraz młodszych osób.
Podstawą leczenia jest odpowiednio zbilansowana dieta redukcyjna. Spalenie zbędnej tkanki tłuszczowej pozytywnie wpływa na procesy metaboliczne organizmu. Proces odchudzania powinien być stopniowy i długotrwały, związany ze zmianą nawyków żywieniowych. Całkowicie należy wykluczyć żywność wysokoprzetworzoną, słodycze i słone przekąski, a także alkohol. Mocno ograniczyć trzeba też posiłki smażone i grillowane, a czerwone mięso zastąpić rybami morskimi i białym mięsem. Podstawą diety powinny być warzywa i owoce, a także produkty pełnoziarniste i chudy nabiał. Najlepiej, by dietę opracował lekarz lub dietetyk, ponieważ powinna ona uwzględniać też produkty adekwatne w leczeniu cukrzycy czy nadciśnienia i być dostosowana do wieku, płci, wagi, aktywności fizycznej i innych preferencji chorego.
W leczeniu zespołu metabolicznego niezwykle ważne jest także stosowanie środków farmakologicznych obniżających ciśnienie, a także poziom złego cholesterolu i glukozy we krwi.
