CBOS zbadał, jak czują się Polacy. Dwie grupy wiekowe najbardziej samotne

Postępująca cyfryzacja, pandemia i przymusowe zamknięcie w domu nie sprzyjają tworzeniu nowych relacji międzyludzkich. Zaskakujące są wyniki badania CBOS dotyczącego tego tematu i odczuwaniu samotności przez Polaków, rozłożone na wiek respondentów. Wynika z nich, że najbardziej samotni są młodzi ludzie w wieku od 18 do 34 lat oraz seniorzy 75+.

Pani Leokadia, 76-letnia Lubuszanka, wdowa, przyznaje, że często czuje się opuszczona. - Na szczęście zdrowie dopisuje, więc jestem aktywna jak na swój wiek. Rowerkiem jeżdżę, opiekuję się wnukami. To moja radość. Czasem cieszę się na powrót do domu, bo po prostu jestem zmęczona. Ale kiedy długo nie jestem potrzebna, zaczynam czuć się samotnie sama w czterech ścianach. Człowiek wtedy zaczyna myśleć: a co jak coś się stanie a ja sama? - pyta smutno.

W publikacji Ewy Śliwy "Alienacja i osamotnienie osób starszych w relacjach społecznych" poczucie osamotnienia i odrzucenia w środowisku lokalnym zostało przebadane na grupie fokusowej składającej się z seniorów. Zdecydowana większość z nich czuła się odrzucona przez "nowoczesny świat" i nie mówimy tu tylko o rodzinie, ale także przez całe otaczające społeczeństwo, marginalizujące coraz bardziej osoby starsze jako "nierozumiejące", "wadzące". Nic dziwnego, że w tegorocznym badaniu CBOS aż 10% seniorów odczuwa samotność.

Wśród przebadanych w najmłodszej grupie wiekowej, skupiającej osoby w wieku 18-34 lata aż 12% z nich odczuwa samotność "bardzo" lub "permanentnie". Dodatkowo jeśli są uczniami lub studentami (12% z nich czuje się samotna) i mieszkają w jednym z największych miast (odpowiednio: 17%), to mamy w sumie wszystkie przesłanki do tego, by uznać, że niemal co szósta osoba spełniająca wszystkie te trzy warunki jest permanentnie osamotniona.

Kaja, studentka trzeciego roku socjologii na uczelni w jednym z większych miast w Polsce, upatruje powodów tego stanu rzeczy głównie w cyfryzacji. - Łatwiej jest pisać, zanika sztuka spotkań i rozmów w cztery oczy. Chodzę na terapię, mam zdiagnozowaną depresję, która zaczęła odbierać mi wszystko podczas pandemii. Uczę się o społecznym funkcjonowaniu człowieka i widzę sama po sobie, że czy uznamy się za introwertyka, czy nie, wszyscy jesteśmy zwierzętami stadnymi. Potrzebujemy kontaktu z innymi, by funkcjonować na odpowiednim poziomie. Moja samotność była wyniszczająca i nie dziwię się, że wśród ludzi w moim wieku jest powszechna. Nawet gdy ten kontakt z ludźmi jest, jest płaski, niewystarczający - mówi.

Budowane w social mediach wizerunki beztroskich singli, którzy nagrywają filmiki przedstawiające prowadzenie jednoosobowego gospodarstwa domowego jako najlepszy wybór, mogą nie do końca być zgodne z prawdą. Choć fanów takiego stylu życia i świadomego decydowania się na życie w pojedynkę nie brakuje, z analizy CBOS wyłania się druga strona medalu: 16% singli odczuwa samotność "zawsze" lub "bardzo często", a 18% stanowią ci mieszkający i prowadzący jednoosobowe gospodarstwo domowe.

Małgorzata, 30-latka prowadząca własną działalność przyznaje, że jest samotna, ale to przez brak czasu. - Uświadamiam sobie tak naprawdę, że jestem sama, dopiero gdy jest jakieś wolne. Mam swoją firmę, godziny pracy praktycznie się nie kończą, więc na co dzień jadę na autopilocie. Nie mam za wiele czasu. Gorzej jest, gdy są święta, albo wakacje. Wtedy potrafię mieć taki prawdziwy "zjazd", w którym zadaję sobie pytania: co dalej z moim życiem? Jestem sama z wyboru, ale im jestem starsza, tym częściej myślę, czy to na pewno dobry wybór i czy zaraz nie będzie za późno na wszystko - martwi się.

Na ocenę odczuwania samotności w badaniu CBOS miała wpływ także sytuacja materialna Polaków. Aż 21% respondentów oceniających swoją sytuację finansową jako złą odczuwa samotność prawie cały czas. Ale 17% badanych zarabiających najwyższą deklarowaną kwotę per capita również czuje się permanentnie samotnie. To oznacza, że teza o "samotności na szczycie" nadal jest aktualna, być może bardziej niż kiedykolwiek. Kultura przepracowania i dążenia do jak najwyższych stanowisk nawet kosztem work - life balance wcale nie gwarantuje osiągnięcia życiowego spełnienia, a konsekwencje podjętych w drodze na szczyt kontrowersyjnych decyzji mogą być boleśnie odczuwane nawet po jego zdobyciu.

Źródła:

• E. Śliwa. (2020). Alienacja i osamotnienie osób starszych w relacjach społecznych. Exlibris Biblioteka Gerontologii Społecznej 
• Polska Agencja Prasowa