Co się dzieje, gdy grób przestaje być opłacony? Zarządca cmentarza może wkroczyć

Wykupienie miejsca na cmentarzu komunalnym wiąże się z licznymi obowiązkami. Właściciel kwatery powinien dbać o jej stan i pilnować czystości wokół niej. Jeśli na wykupionym miejscu zostanie postawiony pomnik, właściciel zmuszony jest dbać o jego prawidłowy stan, a więc między innymi o solidność konstrukcji. Jeśli jakakolwiek część pomnika, oderwałaby się od reszty, czyniąc krzywdę drugiej osobie lub uszkadzając pomnik obok, to właśnie najemca ponosiłby konsekwencje ewentualnych uszkodzeń.

Często zdarza się jednak, że osoby starsze,  chcąc zabezpieczyć się na wypadek nagłej śmierci, wykupują kwaterę,  a nawet stawiają na niej pomnik, jeszcze za życia. Kto, w przypadku śmierci właściciela miejsca na cmentarzu zobowiązany jest do sprawowania nad nim opieki? Obowiązek utrzymania czystości i sprawdzania stanu konstrukcji jest dziedziczony. W konsekwencji  przechodzi na dalsze pokolenia.

Jak dokładnie wygląda kwestia dziedziczenia prawa do miejsca na cmentarzu oraz ewentualnego pomnika, który się na nim znajduje? Oczywiście pierwszeństwo w podejmowaniu jakichkolwiek decyzji ma osoba, która zdecydowała się na zakup kwatery. Może ona decydować o pochowaniu tam ludzkich zwłok oraz wykonaniu nagrobka, zgodnego z miejscem przeznaczenia.

Po śmierci właściciela kwatery prawo do decydowaniu o niej przechodzi na  najbliższych krewnych. Kolejność dziedziczenia określa ustawa z dnia 31 stycznia 1959 roku o cmentarzach i chowaniu zmarłych.

Zgodnie z artykułem 10.1.: "Prawo pochowania zwłok ludzkich ma najbliższa pozostała rodzina osoby zmarłej, a mianowicie:

1. pozostały małżonek(ka);
2. krewni zstępni;
3. krewni wstępni;
4. krewni boczni do 4 stopnia pokrewieństwa;
5. powinowaci w linii prostej do 1 stopnia".

Wspomniana w artykule kolejność dotyczy także kolejności przekazywania prawa nad pozostałym miejscem na cmentarzu.

Jak nietrudno zauważyć lista krewnych, którzy zostali objęci prawem dziedziczenia kwatery, jest dosyć ogólna. Krewnymi zstępnymi najczęściej określa się dzieci lub wnuki zmarłego. Często pozostała rodzina opiekuje się miejscem na cmentarzu wspólnie, dzieląc pomiędzy sobą poszczególne obowiązki. Niestety, bywa też tak, że nikt z bliskich nie czuje się odpowiedzialny za zadbanie o grób i utrzymanie go w czystości.

Jak się okazuje, brak wyznaczenia osoby odpowiedzialnej za opiekę nad kwaterą i pomnikiem może wiązać się nawet z utratą miejsca na cmentarzu. Wspomniana wcześniej ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych zaznacza, że grób nie może zostać użyty do ponownego pochówku przed upływem 20 lat. Zazwyczaj po tym czasie właściciel miejsca musi uiścić opłatę prolongacyjną. Dzięki temu prawo do kwatery zostaje przedłużone na kolejne dwie dekady. Co jeśli opłata nie zostanie uiszczona? W takim  przypadku zarządca cmentarza ma prawo do odsprzedania kwatery i ponownego pochówku.

Zobacz również: Dlaczego palimy znicze na grobach bliskich?

Decyzja o tym, co zrobić z nieopłaconymi grobami należy do zarządcy cmentarza. Zdarza się,  że opuszczone mogiły niszczeją w zapomnieniu przez dziesiątki lat. Jeśli jednak cmentarz komunalny jest niewielki i brakuje na nim miejsc, zarządca może zadecydować o ponownym wykorzystaniu niepłaconych kwater - ma do tego pełne prawo.

Odsprzedanie miejsca na cmentarzu wiąże się jednak ze wcześniejszą ekshumacją. Prawo nie pozwala na ponowne udostępnienie miejsca na cmentarzu komunalnym, nawet jeśli jest ono nieopłacone, bez wcześniejszego przeniesienia szczątków, które znajdują się w ziemi.

Gdzie lądują szczątki osoby zmarłej po wspomnianej ekshumacji? Zarządca zobowiązany jest umieścić jej w bezpiecznym miejscu, na cmentarzu. Zazwyczaj tym miejscem jest ossarium znajdujące się obok cmentarnej bramy.

Do omówienia pozostaje jeszcze kluczowa kwestia. Jak wysoka jest wspomniana opłata prolongacyjna? W tym  przypadku nie ma jednej stałej kwoty, która obowiązywałaby na wszystkich cmentarzach w Polsce. To, ile należy zapłacić, zależy zarówno od regulaminu,  który obowiązuje na danym cmentarzu,  jak i rodzaju kwatery. Groby ziemne dzielą się bowiem  na: dziecięce, jednomiejscowe, dwumiejscowe w poziomie, dwumiejscowe w pionie, trzymiejscowe w poziomie, czteromiejscowe. Oczywiście im kwatera większa, tym wyższa jest opłata prolongacyjna. Dla przykładu: na cmentarzach komunalnych w Poznaniu za przedłużenie okresu udostępnienia miejsca pochówku na dalsze 20 lat należy zapłacić od 600 zł (grób dziecięcy), do nawet 2,5 tys. za kwaterę czteromiejscową. Opłata prolongacyjna w przypadku grobu jednomiejscowego to koszt 900 złotych.

Zobacz również: Czyszczenie nagrobka: Jak zrobić to prawidłowo?

Niejednokrotnie zdarza się, że osoba odpowiedzialna za miejsce na cmentarzu zapomina o terminie zbliżającej się opłaty. Michał Kosiarski, radca prawny w  rozmowie z portalem Prawo.pl uspokaja: aby przydzielić kwaterę kolejnej osobie potrzeba czasu. "To się nie odbywa z dnia na dzień" - zaznacza.

Zazwyczaj przed upłynięciem ostatecznego terminu i zapanowaniem  prac ekshumacyjnych zarząd cmentarza wysyła do osoby,  która dokonywała ostatniej opłaty zawiadomienie. W niektórych sytuacjach zarządca umieszcza także informacje o zaległej płatności bezpośrednio na pomniku, by krewni odwiedzający go mogli się zreflektować.

Ponadto, jeśli po upływie 20 lat opiekun grobu nie wniósł stosownej opłaty i zaplanowane zostało ponowne wykorzystanie kwatery, istnieje możliwość zgłoszenia zastrzeżenie przeciw pochowaniu  w zajętym grobie innych osób. Należy w tym celu złożyć stosowne dokumenty oraz uiścić opłatę prolongacyjną. Wówczas zaplanowane prace zostaną automatycznie wstrzymane.Zobacz również: Jak się ubrać na Wszystkich Świętych, aby nie zaliczyć wpadki?