Komu należy się spadek po zmarłym małżonku? Żona nie może liczyć na całość!

• Kwestie związane z dziedziczeniem po małżonku na pierwszy rzut oka nie wydają się zawiłe. Sprawa komplikuje się, jednak gdy okazuje się, że zmarły nie pozostawił po sobie testamentu
• Brak zapisu oświadczenia ostatniej woli zmarłego oznacza, że obowiązuje nas wyłącznie dziedziczenie ustawowe, zgodnie z którym wdowie po mężu przysługuje jedynie część majątku. Sytuacja konkubiny jest zaś jeszcze bardziej nieciekawa, dlatego odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania na temat spadku
• Przypominamy, czym różni się spadek po mężu z testamentem i bez niego. Podajemy, ile odziedziczy żona po mężu, a ile dzieci i wyjaśniamy, kiedy małżonka lub partnerka życiowa wcale nie będzie dziedziczyć po zmarłym

Z dziedziczeniem ustawowym po małżonku mamy do czynienia w dwóch sytuacjach. Najczęściej dochodzi do niego, gdy zmarły wcale nie pozostawi po sobie testamentu.

Zaczyna obowiązywać ono jednak również, jeżeli wszyscy spadkobiercy uwzględnieni w oświadczeniu ostatniej woli odrzucili spadek.

Wówczas to właśnie prawo określa kolejność dziedziczenia majątku i zgodnie z art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego w pierwszej kolejności przypadnie on dzieciom spadkobiercy i jego małżonce, a później ewentualnie dalszym krewnym. Nie zawsze jednak w równych częściach. Ile odziedziczy żona po mężu a ile dzieci?

Przeczytaj: Jak wygląda podział spadku po rodzicach i kto ma do niego prawo?

Zarówno mąż, jak i żona za życia mogą ubiegać się o ustalenie nierównego udziału w majątku wspólnym. Najczęściej jednak udział ten jest równy dla obu stron. Zgodnie z Kodeksem Cywilnym, w takiej sytuacji w skład spadku po mężu bez testamentu, który przypadnie żonie, wchodziła będzie połowa ich majątku wspólnego.

Druga część majątku wejdzie natomiast w skład tak zwanej masy spadkowej, która będzie podzielona różnie, w zależności od ilości spadkobierców i stopnia ich pokrewieństwa ze zmarłym. Trzeba jednak pamiętać, że wdowie nie może przypaść mniej niż jedna czwarta całości spadku.

Przykładowo, jeżeli zmarły miał żonę i dwoje dzieci, to dziedziczą oni spadek w równych częściach. Córce i synowi przypadnie wówczas po 1/3 spadku. Podobnie jak wdowie, która dodatkowo zachowuje prawo do połowy ich majątku wspólnego.

Kwestia spadku po mężu bez testamentu wygląda inaczej, jeżeli  zmarły nie posiadał potomstwa. Małżonka nie otrzyma jednak wówczas całości majątku, a zostanie on podzielony pomiędzy nią i rodziców zmarłego. Teściowej i teściowi przypadnie wówczas po jednej czwartej całości spadku (art. 932 § 1 i 2 kc.). 

Cały spadek wdowa może otrzymać tylko w jednej sytuacji. Do tego muszą zostać spełnione niniejsze warunki:

• spadkodawca nie pozostawił potomków
• rodzice spadkodawcy nie żyją
• spadkodawca nie ma rodzeństwa
• rodzeństwo nie żyje i nie ma potomstwa

Po stracie małżonka niektóre osoby mogą zastanawiać się, czy po śmierci męża mieszkanie przechodzi na żonę. Odpowiedź nie jest jednak jednoznaczna, jeśli nie pozostawił on po sobie testamentu. Z uwagi udział w spadku małżonków i dzieci zmarłego przy podziale mieszkania znów trzeba wziąć pod uwagę reguły dziedziczenia ustawowego.

Jeżeli zmarły miał żonę i dwójkę dzieci i nie została ustanowiona rozdzielność majątkowa, to połowa mieszkania automatycznie przypada żonie jako połowa ich majątku wspólnego. Pozostała część wchodzi zaś do masy spadkowej i zostaje rozdysponowana pomiędzy spadkobierców ustawowych po 1/3 części. Wdowie przypadnie więc 4/6 mieszkania, a każdemu z jego dwojga dzieci 1/6 części.

Wdowa, która chciałaby mieć prawo do całej nieruchomości, może obiegać się o przyznanie prawa własności w zamian za rekompensatę w stosunku do pozostałych spadkobierców. Przynależeć będą jej również przedmioty domowe, których używała na co dzień wspólnie ze zmarłym małżonkiem.

Czytaj również:  Testament a darowizna. Czym się różnią, jakie są koszty i co jest lepsze?

Są również sytuacje, kiedy żona nie dziedziczy po mężu. Może to mieć miejsce, gdy małżonek spadkodawcy pozostaje z nim w separacji (art. 9351 kc.), albo wystąpił o orzeczenie rozwodu z jego wdowy i żądanie to było uzasadnione (art. 940 § 1 kc.).

Konkubina lub kochanka ustawowo nie dziedziczy zaś wcale. Majątek może przysługiwać jej jedynie w przypadku, gdy zmarły uwzględnił ją w testamencie.

Sprawa jest mniej skomplikowana w przypadku spadku po mężu z testamentem. Wówczas to zmarły w oświadczeniu ostatniej woli decyduje, komu przypadnie majątek po jego śmierci.

Może więc przyznać część lub całość swoich dóbr materialnych konkubinie, kochance czy nawet zupełnie obcej osobie. Jednak, jeżeli rodzina nie została uwzględniona w testamencie po zmarłym, przysługuje jej prawo do zachowku.

Sprawdź ponadto: 

Czy długi się dziedziczy? Sprawdź, jak tego uniknąć

Kto po kim dziedziczy spadek? Wszystko o dziedziczeniu ustawowym