Niebywałe odkrycie na Podlasiu. To prawdopodobnie najstarsze takie dzieło w tej części Europy
Oprac.: Agata Zaremba
W malowniczym Nowoberezowie niedaleko Hajnówki na Podlasiu dokonano niebywałego odkrycia. Badacze z Instytutu Sztuki PAN odnaleźli liczący blisko 400 lat ikonostas. To prawdopodobnie najstarsze tego typu dzieło w tej części Europy. Narodowy Instytut Konserwacji Zabytków podjął natychmiastową decyzję o rozpoczęciu konserwacji interwencyjnej, aby zachować to unikatowe dzieło.
Spis treści:
Niebywałe znalezisko na strychu kościoła. Ma nawet 400 lat
Podczas prac w ramach projektu "Scalenie dziedzictwa", który obejmuje inwentaryzację i dokumentację zabytków na wschodzie Polski, badacze z Instytutu Sztuki PAN dokonali niebywałego odkrycia.
Na strychu cerkwi św. Jana Teologa w Nowoberezowie odnaleziono elementy zabytkowego ikonostasu. Datowane są one na XVII wiek, co czyni je nie tylko najstarszymi na Podlasiu, ale także w obszarze dawnego Wielkiego Księstwa, Litwy i Białorusi.
Odkrycie zostało dokonane w październiku 2023 roku przez ekspertów z zespołu Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce — prof. Zbigniewa Michalczyka, dr Piotra Jamskiego i Jana Nowickiego.
Ikonostas, czyli granica świata realnego i duchowego. Czym jest?
Ikonostas to element architektoniczny i liturgiczny występujący w tradycji wschodniego chrześcijaństwa, zwłaszcza w Cerkwi Prawosławnej i Cerkwi Greckokatolickiej. Jest to rodzaj ściany lub konstrukcji złożonej z ikon umieszczonych na drewnianych panelach, lub kolumnach.
Ikonostas stanowi barierę pomiędzy nawą a prezbiterium w cerkwi. Dzięki temu oddziela przestrzeń liturgiczną, gdzie odbywają się nabożeństwa, od części, gdzie znajduje się ołtarz. Ten element świątyni jest ważną częścią kultury i sztuki sakralnej, który odzwierciedla wartości religijne oraz historyczne tradycje społeczności wyznania prawosławnego.
Cerkiew św. Jana Teologa w Nowoberezowie
Cerkiew św. Jana Teologa w Nowoberezowie to historyczna świątynia, której korzenie sięgają XVII wieku. Zlokalizowana niedaleko Hajnówki na Podlasiu, cerkiew ta ma szczególne znaczenie z uwagi na swoją architekturę i rolę w historii regionu.
Świątynia została ufundowana w roku 1771 przez Izabelę Branicką, siostrę króla Stanisława Augusta.
Początkowo powstała jako świątynia unicka. Cerkwią prawosławną stała się dopiero po synodzie połockim w 1839 r., który włączył do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego wszystkie parafie unickie na Podlasiu, Litwie i Białorusi. W tamtych czasach cerkiew pełniła funkcję miejsca kultu oraz skupiała społeczność w obrzędach liturgicznych.
Stan ikonostasu zaskoczył badaczy. Wciąż jednak wymaga pilnej konserwacji
Eksperci, którzy dokonali odkrycia, byli zaskoczeni dobrym stanem czterystuletniego ikonostasu.
17 fragmentów zachowało się w około 50 procentach
Dr Michał Laszczkowski, dyrektor NIKZ, podkreśla bezcenną wartość tego znaleziska i co za tym idzie pilną potrzebę jego konserwacji. Z tego powodu Instytut uruchomił wsparcie w trybie interwencyjnym.
Narodowy Instytut Konserwacji Zabytków (NIKZ), utworzony przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2022 roku, działa na rzecz podnoszenia standardów i jakości prac konserwatorskich. Poprzez projekty, badania archeologiczne, inwentaryzacje, szkolenia i kampanie społeczne NIKZ promuje wiedzę o polskim dziedzictwie.
