Nosisz takie nazwisko? To znaczy, że jesteś wyjątkowy
Nowak, Kowalska, Wiśniewska - to trzy najpopularniejsze nazwiska w Polsce według danych Ministerstwa Cyfryzacji ze stycznia 2023 roku. Zapewne nawet niezaglądająca do tablic statystycznych większość z nas potrafiłaby trafnie wskazać najpopularniejsze polskie nazwiska - na tej liście nie ma zaskoczeń. Prawdziwe zdziwienie, mogą natomiast wzbudzać najmniej popularne nazwiska. Jeśli twoje nazwisko znajduje się na tej liście, to możesz czuć się wyjątkowy.
Skąd się wzięły nazwiska?
Pora obalić funkcjonujące od lat przekonanie, że nazwiska kończące się na “-ski", to nazwiska szlacheckie. Rzeczywiście tak było do XV - XVI wieku, ale w późniejszych czasach także ludzie z innych stanów nie chcąc mieć przydomków kojarzących się z chłopskim czy mieszczańskim pochodzeniem, zaczęli dodawać do swoich nazwisk “-ski", ale zacznijmy od początku...
Polskie nazwiska szlacheckie
Gdy Mieszka I tworzył swoje państwo w drużynie jego wojów oraz pośród jego plemienia nie było nazwisk, a jedynie imiona. Potrzeba dodania do imienia jakiejś cechy, która pozwoli odróżnić jednego szlachetnie urodzonego Jana od drugiej, pojawiła się dopiero w XIII wieku. To wówczas powstały pierwsze polskie nazwiska, a w ciągu XV i XVI wieku ukształtowały się na dobre szlacheckie nazwiska rodowe.
Jak odróżnić Jana od Jana? Jest ku temu łatwy sposób, jeden mieszka w Tarnowie, a drugi w Wielkopolsce. Łatwo będzie ich odróżnić, zatem uwzględniają ich miejsce pochodzenia, tym sposobem Jan z Tarnowa staje się Janem Tarnowskim, a Jan z Wielkopolski - Janem Wielkopolskim. W większości przypadków pochodzące z tamtego okresu nazwiska odmiejscowe należały właśnie do szlachty. Wyjątkiem jest rodzina Zamojskich, bo to nie oni wzięli nazwę od Zamościa, ale Zamość nazwano na cześć jego założyciela Jana Zamoyskiego.
Polskie nazwiska chłopskie i mieszczańskie
Jeszcze długie wieki po tym, jak pojawiły się nazwiska szlacheckie, chłopi i mieszczanie nazwisk nie potrzebowali. Aby odróżnić jednego Józefa od drugiego, nadawano mu przydomek związany z jego profesją np. Józef Kowal, Józef Kołodziej, albo przydomek związany z cechami charakteru lub wyglądu Józef Grab - będzie więc postawnym mężczyzną, a Józef Głąb - niezbyt rozgarniętym.
Jednak osoby z aspiracjami często nie chciały być kojarzone z chłopskimi przydomkami, dlatego do swoich nazwisk dodawano szlacheckie “-ski". Tym sposobem powstał Kowalski, Kołodziejski, Grabski.
W XVIII i XIX wieku wszyscy zaborcy wprowadzili na ziemiach polskich nakaz posiadania nazwiska i zakaz zmiany jego formy. Pomimo praw, polskie nazwiska kształtowały się jeszcze nawet w XX wieku.
Najrzadsze nazwiska w Polsce
Co roku Ministerstwo Cyfryzacji na podstawie danych z rejestru PESEL podaje listę polskich nazwisk wraz z liczbą osób, które je noszą. Spis tworzony jest oddzielnie dla mężczyzn i kobiet, ale co ciekawe w obu “rankingach" na pierwszym miejscu są te same trzy nazwiska: Nowak, Kowalski i Wiśniewski.
Natomiast lista najrzadszych jest bardzo długa. Nie ma na niej jednak żadnej osoby, która jako jedyna nosiłaby swoje nazwisko, co wynika z przyjętej metodologii. Natomiast już dwoje ludzi noszących to samo nazwisko w Polsce, zostało ujęte w statystykach. Wiele z tych rzadkich nazwisk wzięło się z połączenia dwóch innych, które nie jest popularne, na przykład tylko dwóch mężczyzn w Polsce nosi nazwisko Zudzi-Wiśniewski. Sporo jest też w tej najrzadszej grupie naturalizowanych obcokrajowców, ale pojawiają się w niej także nazwiska wskazujące na polskie pochodzenie - tylko dwie osoby noszą w Polsce nazwisko Czubecki, a trzech panów nazywa się Macierzak.
Jeśli zaś przyjrzymy się liście nazwisk, których jest mniej w Polsce niż setka, to pojawiają się na niej niekiedy zaskakujące pozycje, np. panów o nazwisku Włoszczowski jest w naszym kraju zaledwie 61. Nazwisko Wojtyszyn występuje w rejestrze osób żyjących 66 razy a Połaniecki 74. 99 mężczyzn nosi nazwisko: Adams, Brykowski, Leśnowolski czy Makowiak.
Wśród Pań w całej Polsce jest tylko dwie, które noszą nazwisko Lamińska, i trzy panie Wojtaszczak. Co ciekawe mamy tylko 77 kobiet o nazwisku Kręglewska i 68 pań Okowińskich, a 67 Brudkiewicz. Natomiast 99 kobiet nosi naziwska takie jak: Jadczyszyn, Laskosz, Ostrowiecka czy Wierzyńska.
