Jak zrobić gaik wielkanocny? Naturalna ozdoba za grosze
Czas oczekiwania na zbliżające się święta wielkanocne to nie tylko okres wzmożonych porządków, ale także idealna okazja do ozdobienia domów i mieszkań pierwszymi, wiosennymi dekoracjami. Jedną z nich jest zapomniany dziś gaik, który w swojej współczesnej, odświeżonej formie może być kluczowym elementem wielkanocnego wystroju wnętrz. Jak go przygotować?
Gaik: Zapomniane święto wiosny
Gaik to przede wszystkim ludowe święto słowiańskie, znane też pod takimi nazwami jak gaj, maj, maik, sad, nowe lato czy turzyce. Święto to wywodzi się prawdopodobnie od pogańskiego, słowiańskiego obyczaju "gajenia", czyli wyznaczania części obszaru leśnego na tzw. "święty gaj".
Dokumenty z piętnastego wieku, z lat 1461-1464 zawierają natomiast opis "gajenia" przez ludność mieszkającą w pobliżu Serocka na Mazowszu, która "zawiązywała gaj" symbolicznymi witkami z brzeziny lub rokiciny, oznaczając w ten sposób część lasu, do której zakaz wstępu mieli tzw. "granicznicy", czyli osoby spoza lokalnej społeczności.
Święto Gaik obchodzone było następnego dnia po paleniu lub topieniu Marzanny. Do wsi wprowadzano wtedy tzw. Gaik Zielony, czyli dużą, sosnową, zieloną gałąź, a czasem nawet i całą choinkę, przybraną kolorowymi wstążkami, ale także słoneczkami z karbowanego papieru, wydmuszkami jaj, dzwonkami i innymi "wiosennymi" ozdobami. Czasami na jej szczycie przywiązywano też lalkę jako symbol królowej wiosny. Mieszkańcy wsi (zazwyczaj dziewczęta) zabierali gałąź w wielki pochód, podczas którego wykrzykiwano radosne przyśpiewki, winszując przybycie "nowego lata".
Gdy Gaik "wprowadził już wiosnę do wsi", gospodynie częstowały jej mieszkańców jajami oraz dużymi kawałkami placków.
Zwyczaj "gajenia" nie podobał się oczywiście przedstawicielom kościoła katolickiego, podobnie zresztą jak topienie lub palenie Marzanny. W 1420 roku biskup Andrzej Łaskarz mocą synodu poznańskiego zobowiązywał księży w podległej mu diecezji, by nie pozwalali na ten drugi zabobon. W efekcie, obrządek ten przetrwał tylko w formie dziecięcej zabawy.
W przeciwieństwie do Marzanny, gaik jest natomiast zwyczajem zapomnianym, choć etnograf Grzegorz Piaskowski odkrył niedawno, że jest on wciąż obecny i praktykowany w miejscowościach Podgórze, Kupise i Stare Gałki pod Wyszogrodem. Piaskowski udokumentował ten obrzęd, a nawet sfilmował i nagrał piosenkę o gaiku, rozmawiał również z uczestnikami. Możliwe więc, że za jakiś czas zwyczaj ten odzyska swoją dawną świetność.
Jak zrobić gaik wielkanocny w domu?
Nazwa gaik wiąże się nie tylko ze słowiańskim świętem wiosny, słowem tym opisuje się także wiosenną dekorację, z pomocą której możemy symbolicznie zaprosić "Nowe Latko" do własnego domu. Taki gaik przygotowuje się z sosnowej gałęzi i przystraja kolorowymi wstążkami, wydmuszkami jaj, ozdobami z papieru i kwiatami. Podczas tworzenia gaika, jedynym ograniczeniem jest nasza wyobraźnia - ważne jednak, by gałązka była zielona. Kolor ten symbolizuje bowiem odrodzenie się przyrody. Kolorowe ozdoby akcentują natomiast różnicę między bujną wiosną a martwą, smutną zimą.
Tradycyjny gaik przygotowuje się z dużej, sosnowej gałązki, ale ten współczesny może być po prostu "bukietem" składającym się z kilku gałązek - łysych lub z baziami. Gałązki należy następnie ozdobić:
- kolorowymi sznurkami i wstążkami,
- ptaszkami i ozdobami z papieru,
- kolorowymi bibułkami,
- wielkanocnymi symbolami.
Gaik możemy więc przystroić pisankami, kurczaczkami, bukszpanem i wszystkimi, znanymi nam symbolami Wielkanocy. Jeśli wierzyć naszym przodkom, kolorowa, wiosenna gałązka wprowadzi do naszego domu nie tylko powiew wiosny, ale także radość i pomyślność.
Zobacz również: Jakie pogody możemy się spodziewać na Wielkanoc?
