Pięć "epok" mózgu. Naukowcy zidentyfikowali kluczowe momenty

Naukowcy z Uniwersytetu Cambridge wykonali rezonansy magnetyczne mózgów z obrazowaniem dyfuzyjnym 4000 osób. Najmłodsi uczestnicy mieli niespełna rok - najstarsi 90 lat. Analiza wyników pokazała, że w ciągu życia mózg człowieka przechodzi przez pięć długich faz: dzieciństwa, adolescencji, dorosłości, wczesnej i późnej starości.

"Patrząc wstecz, wielu z nas czuje, że nasze życie składało się z różnych etapów. Okazuje się, że mózgi również przechodzą przez takie ery" - stwierdza w komunikacie prasowym opublikowanym przez Uniwersytet Cambridge profesor Duncan Astle neuronaukowiec i psycholog, główny autor badania.

Granice poszczególnych "epok" wyznaczają cztery kluczowe momenty, gdy zachodzą zmiany w strukturze mózgu. Organ odpowiadający za myślenie przeorganizowuje się wówczas, aby wspierać nowe sposoby myślenia w miarę zmieniającej się sytuacji życiowej człowieka. Punktami zwrotnymi dla naszego mózgu są 9., 32., 66. i 83. urodziny.

W dzieciństwie nasz mózg pozyskuje najwięcej bodźców, bo właśnie wtedy odkrywamy i uczymy się świata. W tym okresie nasz mózg przechodzi "konsolidację sieci". Nadmiar synaps wytworzonych w niemowlęctwie jest redukowany, a pozostają tylko najbardziej aktywne połączenia. W tym czasie szybko rośnie objętość istoty szarej i białej, grubość kory osiąga szczyt, a fałdy kory się stabilizują. Ten etap kończy się około 9. urodzin, wtedy następuje pierwszy punkt zwrotny - wzrastają nasze zdolności poznawcze, ale też rośnie ryzyko zaburzeń psychicznych i tak wkraczamy w okres adolescencji.

Okres dojrzewania to czas ogromnych zmian w organizmie, dużej emocjonalności, kształtowania się charakteru i ustalania postawy życiowej. Widać to także w naszych mózgach. W tym czasie rośnie objętość istoty białej, a sieci komunikacyjne mózgu stają się coraz bardziej wydajne. To jedyny okres, w którym efektywność połączeń wzrasta, co wiąże się z lepszymi zdolnościami poznawczymi. Według prawa dorośli stajemy się wraz z osiągnięciem pełnoletności. Od 18. urodzin możemy głosować w wyborach, sami o sobie decydować i ponosimy odpowiedzialność karną za swoje czyny. Tymczasem nasze mózgi nadal pozostają w fazie adolescencji, bo według naukowców "dorosłe" staną się dopiero około 32 roku życia.

"Nie twierdzimy, że osoby pod koniec trzeciej dekady życia będą zachowywać się jak nastolatki, ani że ich mózg wygląda jak mózg nastolatka. Chodzi o wzorzec zmian" - powiedziała cytowana przez "The Guarisan" doktor Alexa Mousley, która kierowała badaniami.

Najsilniejszy punkt zwrotny w całym naszym życiu przypada na początek czwartej dekady. W tym czasie struktura mózgu stabilizuje się, a poszczególne jego regiony stają się bardziej odseparowane. W wieku około 32 lat zaczyna się najdłuższa, trwająca ponad trzy dekady, epoka - dorosłość. W okolicach 30 roku życia wiele osób decyduje się wejść w związki i założyć rodzinę. Odnajdywanie się w nowej roli - rodzica może zdaniem naukowców być przyczyną tych przełomowych zmian około 32 urodzin. Naukowcy podkreślają, że ich badanie nie wykazało związku przyczynowo-skutkowego między rodzicielstwem a wejściem w dorosłość, jednak istnieją już inne badania potwierdzające, że u kobiet po porodzie zachodzą zmiany w mózgu (W 2024 roku naukowcy z Uniwersytetu Kalifornijskiego opublikowani wyniki badań na ten temat w czasopiśmie "Nature Neuroscience"). Dlatego badacze nie wykluczają, że może istnieć związek między punktem zwrotnym ku dorosłości a rodzicielstwem.

Dorosłość jest najdłuższą z "epok" mózgu, bo trwa aż 30 lat, kończy się natomiast około 66 roku życia, gdy wkraczamy w etap wczesnego starzenia. W przeciwieństwie do poprzedniego punktu zwrotnego ten nie przypomina rewolucji, jest to raczej łagodna, dla człowieka często niezauważalna w życiu codziennym, zmiana. W tym okresie zaczyna się degeneracja istoty białej w mózgu. Jest to też wiek, w którym ludzie są znacznie bardziej narażeni na schorzenia, które mogą wpływać na mózg, takie jak nadciśnienie. Dlatego w połowie szóstej dekady życia zachodzi reorganizacja sieci mózgowych.

Na starość często spada nasza aktywność, na tym etapie rzadko zawieramy nowe znajomości, a przez 80 lat zdążyliśmy całkiem dobrze poznać otaczający nas świat, przez co do mózgu dociera mniej nowych bodźców. W tym czasie połączenia globalne słabną, a mózg coraz bardziej polega na lokalnych sieciach - innymi słowy łączność całego mózgu się zmniejsza, a rośnie znaczenie poszczególnych jego obszarów. Finalna era zaczyna się w mózgu około 83 roku życia. Ze względu na długość ludzkiego życia nie wszyscy dożywają 83 urodzin, dlatego dane dotyczące tego okresu są ograniczone.

Naukowcy określali strukturę mózgu za pomocą 12 różnych miar, w tym efektywności sieci, stopnia jej podziału na moduły oraz tego, czy mózg opiera się głównie na centralnych węzłach, czy ma bardziej rozproszoną sieć połączeń. Ostatnie dwa punkty zwrotne: wczesną i późną starość definiowano jako spadki łączności mózgu, które są związane ze starzeniem się i degeneracją istoty białej w mózgu.

"Zrozumienie, że podróż strukturalna mózgu nie jest kwestią stałego postępu, lecz kilku kluczowych punktów zwrotnych, pomoże nam określić, kiedy i w jaki sposób jego sieci są podatne na zakłócenia" - podsumowuje znaczenie badań profesor Duncan Astle.

Poznaj sekrety psychologii, które pomagają zrozumieć siebie i innych, poprawić relacje i wykorzystać potencjał umysłu w praktyce. Wejdź na kobieta.interia.pl/psychologia