Czy korzystanie z cyfrowych technologii zapobiega demencji? Naukowcy mają odpowiedź!

Nierzadko możemy spotkać się z krzykliwymi nagłówkami ostrzegającymi przed "cyfrową demencją". W smartfonach widzimy zagrożenie dla koncentracji, pamięci i więzi międzyludzkich. Zamiast jednak demonizować ekrany, warto spojrzeć na nie jak na potencjalne wsparcie dla starzejącego się umysłu.

Nowe, zakrojone na szeroką skalę badania z Baylor University i University of Texas pokazują bowiem coś niezwykle ciekawego - już u osób po pięćdziesiątce regularne korzystanie z technologii może nie tylko nie szkodzić, ale wręcz chronić przed upośledzeniem funkcji poznawczych!

W analizie ujęto dane zebrane od ponad 400 tysięcy osób w wieku 50+. Badacze nie skupiali się na tym, jak dokładnie dana osoba korzystała z technologii, ale raczej czy w ogóle miała z nią regularny kontakt. W badaniu nie analizowano korzystania z konkretnej aplikacji czy urządzenia, tylko ogólny kontakt osób starszych z technologią cyfrową.

Oznacza to m.in.:

• używanie komputerów, smartfonów, tabletów,
• korzystanie z internetu,
• pisanie e-maili,
• obsługa mediów społecznościowych,
• uczestnictwo w aktywnościach online (np. gry, komunikatory, wyszukiwanie informacji).

Efekt był jednoznaczny: u osób aktywnych cyfrowo ryzyko spadku sprawności umysłowej malało aż o 58 procent!

I nie miało znaczenia, czy badani byli zamożni czy nie, wykształceni czy nie, aktywni wcześniej czy raczej bierni. Klucz tkwił w jednym: korzystali z nowoczesnych narzędzi.

Wielu z nas traktuje technologię jako coś "łatwego", niemal bezmyślnego, jak zerowy wysiłek dla mózgu. Ale dla osób, które nie miały wcześniej dostępu do tak wielu różnych technologii cyfrowych, kontakt z nimi to zupełnie inny poziom trudności.

Zdaniem autorów badania to nie sama obecność technologii działa na korzyść mózgu, ale nauka jej obsługi, rozwiązywanie napotkanych trudności i przełamywanie frustracji i braku wiedzy w różnych obszarach. To cyfrowy trening poznawczy - często trudny, ale niezwykle wartościowy.

Zamiast mówić o cyfrowej demencji, naukowcy proponują inne pojęcie: technologiczną rezerwę poznawczą. Co to znaczy?

To rodzaj bufora bezpieczeństwa - jeśli mózg regularnie doświadcza różnych nowych wyzwań, ćwiczy się i adaptuje, może dłużej opierać się naturalnym procesom starzenia.

Technologia działa tu podobnie jak nauka języków, gra na instrumencie czy rozwiązywanie krzyżówek. Z tą różnicą, że często daje realne efekty tu i teraz, pomocne na co dzień, np. większy kontakt z bliskimi, pomoc w codziennym funkcjonowaniu, większą samodzielność.

Ale technologia to nie tylko gimnastyka dla mózgu. To też lekarstwo na samotność, czylijeden z głównych czynników przyspieszających rozwój demencji. Wideorozmowy, wiadomości głosowe, przesyłanie zdjęć, wspólne oglądanie filmów czy słuchanie muzyki online - dziś dystans fizyczny można skrócić jednym kliknięciem.

Dziadkowie i wnuki mogą utrzymywać kontakt codziennie, mimo że dzielą ich setki kilometrów. A taka cyfrowa bliskość to nie tylko radość - to realne wsparcie dla zdrowia psychicznego i emocjonalnego, które bezpośrednio wpływa na funkcjonowanie mózgu.

Nawet jeśli zauważamy problemy z pamięcią i koncentracją u naszych rodziców czy dziadków, to wcale nie oznacza, że jest już za późno na zakup smartfona. Wręcz przeciwnie, pozwoli im to na pewne zachowanie niezależności.

Przypomnienia o lekach, kalendarz z wpisanymi wizytami u lekarza, nawigacja GPS, bankowość online - to wszystko ułatwi planowanie dnia i przełoży się na poczucie bezpieczeństwa i kontroli.

Pozwoli żyć pełniej mimo ograniczeń i da seniorowi poczucie sprawczości.

Jeśli masz w rodzinie osobę starszą, która trzyma się z daleka od nowinek technologicznych - nie narzucaj się, ale zachęcaj. Pokaż, jak wysłać zdjęcie, zadzwonić na WhatsAppie, włączyć film na YouTube albo ustawić przypomnienie o lekarzu.

Proces ten może być powolny, frustrujący, pełen prób i błędów. Ale każda nowa umiejętność to kolejny krok w stronę lepszej jakości życia - i silniejszego mózgu.

Źródło: Benge J. F., Scullin M. K. "A meta-analysis of technology use and cognitive aging" Nature Human Behaviour 04.2025