Czym grozi wysoki poziom trójglicerydów?
Większość osób zdaje sobie sprawę ze szkodliwego działania nadmiaru cholesterolu w organizmie. Jednak mało kto wie, że równie groźna (a często nawet groźniejsza) dla zdrowia jest hipertrójglicerydemia, czyli zbyt wysoki poziom trójglicerydów. Często ten stan wykrywany jest dopiero na badaniach, gdyż zazwyczaj nie daje żadnych objawów. Może prowadzić do poważnych powikłań w organizmie, np. ostrego zapalenia trzustki, powiększenia wątroby lub miażdżycy. Zwiększa też ryzyko zawału serca czy udaru mózgu. Warto więc wiedzieć, komu może grozić podwyższone stężenie trójglicerydów i jak skutecznie je obniżyć.
Trójglicerydy (inaczej triglicerydy czy triacyloglicerole) są związkami chemicznymi, które należą do lipidów, czyli tłuszczów prostych. Zbudowane są z cząsteczki glicerolu i trzech cząsteczek kwasów tłuszczowych. Trójglicerydy są potrzebne organizmowi - razem z wolnymi kwasami tłuszczowymi są obok glukozy jednym z głównych źródeł energii i stanowią rodzaj paliwa - szczególnie dla mięśni. Część tych zasobów wykorzystywana jest od razu, a reszta magazynowana jako główny materiał zapasowy organizmu w tkance tłuszczowej. Kwasy tłuszczowe zawarte w triglicerydach mogą pełnić funkcję budulcową (są składnikiem błon komórkowych) lub zwiększać odporność organizmu (niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe). Trójglicerydy dostarczane są do organizmu wraz z pożywieniem zawierającym tłuszcze (zarówno pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego), ale w pewnej części powstają również w wątrobie z kwasów tłuszczowych i węglowodanów.
Rola trójglicerydów w organizmie jest bardzo ważna, gdyż są one magazynem energii. Jednak spożywanie zbyt dużej ilości tłustych produktów sprawia, że organizm nie może wykorzystać w całości dostarczonych trójglicerydów i przetworzyć ich na energię. Skutkuje to odkładaniem się kwasów tłuszczowych w tkance tłuszczowej i wzrostem masy ciała, ale też zwiększonym ryzykiem problemów zdrowotnych. Nadmiar triglicerydów, czyli hipertrójglicerydemia, to jedno z najczęściej występujących zaburzeń gospodarki lipidowej. Poziom trójglicerydów nie powinien przekraczać 150 mg/dl, natomiast wynik powyżej 200 mg/dl to podstawa do rozpoznania hipertrójglicerydemii.
Na wysokie stężenie trójglicerydów we krwi może wpływać wiele czynników. Jednym z nich jest nieodpowiedni styl życia, czyli np. brak aktywności fizycznej i niezdrowa dieta. Do hipertrójglicerydemii może prowadzić spożywanie zbyt dużej ilości cukrów prostych (zawartych m.in. w słodyczach, owocach, białym pieczywie czy produktach przetworzonych) oraz tłuszczów, a także nadużywanie alkoholu. Jednak najczęstszą przyczyną wysokiego poziomu trójglicerydów są uwarunkowania genetyczne, które ułatwiają zachodzenie zmian w organizmie wskutek działania czynników środowiskowych. Hipertrójglicerydemii sprzyjają także niektóre choroby, np. otyłość, cukrzyca, insulinooporność, zespół nerczycowy, zapalanie trzustki, akromegalia, niedoczynność tarczycy czy toczeń rumieniowaty trzewny. Do zwiększenia poziomu trójglicerydów przyczyniają się tez niektóre leki, np. izotretynoina, glikokortykosteroidy, substancje obniżające ciśnienie czy leki psychotropowe.
Podwyższony poziom trójglicerydów zazwyczaj nie daje żadnych objawów, ale wiąże się z możliwością wystąpienia groźnych powikłań. Hipertrójglicerydemia zwiększa ryzyko miażdżycy oraz zaburzeń w układzie sercowo-naczyniowym. Może dojść do rozwoju choroby niedokrwiennej serca lub nadciśnienia tętniczego, a w konsekwencji do zawału serca czy udaru mózgu. Przy dużych stężeniach trójglicerydów mogą pojawić się na ciele żółtaki (kępki żółte), czyli żółte plamki czy grudki występujące na powiekach, łokciach, kolanach czy pośladkach. Innymi powikłaniami hipertrójglicerydemii może być powiększenie wątroby i śledziony oraz odkładanie się triglicerydów w siatkówce i zaburzenia widzenia. Wysoki poziom trójglicerydów może też grozić wystąpieniem incydentu ostrego zapalenia trzustki, objawiającego się silnym bólem brzucha, intensywnymi wymiotami i nudnościami, wzdęciem brzucha, spadkiem ciśnienia czy gorączką.
Hipertrójglicerydemia przebiega bezobjawowo, więc zwykle wykrywana jest przy okazji kontrolnych badań krwi. Zaburzony wynik często jest zaskoczeniem dla pacjenta. Warto więc wykonywać okresowo badania tzw. profilu lipidowego, na którym oznaczane są nie tylko trójglicerydy, ale też cholesterol całkowity z podziałem na frakcje LDL i HDL. Badania powinny być wykonywane na czczo, czyli ok. 10 godzin po ostatnim posiłku. Regularne badania na poziom trójglicerydów powinny szczególnie wykonywać osoby obarczone ryzykiem, czyli otyłe, chorujące na cukrzycę, zapalenie trzustki, niedoczynność tarczycy, akromegalię czy zespół nerczycowy. Częściej powinni się też badać mężczyźni powyżej 45. roku życia i kobiety powyżej 55. roku życia.
Aby obniżyć stężenie trójglicerydów, powinno się przede wszystkim zmienić tryb życia. Kluczowe znaczenie ma tutaj dieta i utrata wagi. Zmniejszenie masy ciała o 5-10 proc. może obniżyć poziom triglicerydów nawet o 20 proc. Należy szczególnie ograniczyć spożycie cukrów prostych, czyli np. białego pieczywa, słodyczy czy słodkich napojów. Zaleca się też zmniejszenie spożycia nabiału o dużej zawartości tłuszczu, produktów smażonych i przetworzonych. Powinno się sięgać po dużą ilość warzyw i produkty zawierające nienasycone kwasy tłuszczowe, np. ryby morskie, oleje roślinne, orzechy i awokado. Pomóc może także ograniczenie picia alkoholu i palenia papierosów, a także wprowadzenie aktywności fizycznej. Jeśli poziom trójglicerydów będzie stale przekraczał 200 mg/dl, lekarz może zlecić stosowanie leków obniżających ich poziom.
