Dziecięce choroby pod kontrolą

Kiedy maluszek zaczyna wysoko gorączkować, dostaje swędzącej wysypki lub brzydko pokasłuje, natychmiast chciałabyś wiedzieć, co mu jest. Dzięki temu mogłabyś w porę podać dziecku właściwe lekarstwo, które nie tylko złagodzi dokuczliwe dolegliwości, ale też zapobiegnie dalszemu rozwojowi choroby, a w konsekwencji także wystąpieniu groźnych powikłań.

Aby ułatwić ci rozpoznanie infekcji, na którą może cierpieć twój maluch, opisujemy choroby zakaźne najczęściej występujące u maluchów. Przed częścią z nich powinny chronić smyka szczepienia, jednak nie zawsze tak się dzieje. Coraz częściej słyszy się bowiem o powracającej epidemii odry czy przypadkach krztuśca wśród dzieci. Dlatego poprosiliśmy naszego redakcyjnego eksperta, dr Barbarę Gierowską-Bogusz, pediatrę z Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie o wyjaśnienie, jakie objawy dają różne choroby zakaźne u dzieci, jak się je leczy i kiedy należy skonsultować się z lekarzem.

Piszemy też, w jaki sposób można chronić maluszka przed zachorowaniem oraz jak należy pielęgnować brzdąca, który nie zdołał oprzeć się zakażeniu.

Gorączka, katar czy kaszel to nie tylko symptomy zwykłego przeziębienia. W ten sposób mogą na początku objawiać się też niektóre spośród typowo dziecięcych chorób zakaźnych. Jak zatem odróżnić banalną infekcję od tej, która rzeczywiście może być groźna dla maluszka? Pomożemy ci w tym! Przeczytaj szczegółowe wyjaśnienia oraz wskazówki naszego redakcyjnego eksperta, a potem porównaj je z objawami, które obserwujesz u swojego dziecka.

Jest wyjątkowo zaraźliwa. Przenosi się drogą kropelkową (przez kaszel i kichanie). Najczęściej chorują na nią niemowlęta od 6. do 12. miesiąca życia (przed pierwszym szczepieniem).

Typowe objawy: Charakterystyczne symptomy odry to: wysoka gorączka, kaszel, wysypka, zaczerwienione oczy, łzawienie i światłowstręt. Chorobie mogą też towarzyszyć katar i ból gardła. Po 4-5 dniach na ciele chorego dziecka pojawia się gruboplamista i zlewająca się wysypka. Po jej wystąpieniu temperatura gwałtownie wzrasta, a następnie w ciągu dwóch dni opada. Po kilku dniach wysypka na ciele chorego malca staje się brunatna, po czym zaczyna się złuszczać. Typowym objawem odry są również czerwone plamki w buzi maluszka (tzw. plamki Koplika).

Kiedy do lekarza: Z uwagi na możliwe groźne powikłania, maluch chory na odrę powinien pozostawać pod opieką pediatry.

Leczenie: Zwykle wystarczy pielęgnacja dziecka w domu. Należy obniżać gorączkę i podawać dużo płynów. Oczy malca można przemywać rumiankiem.

Możliwe powikłania: Najczęstsze to: zapalenie ucha, krtani, płuc i mięśnia sercowego. Najgroźniejszym powikłaniem odry jest zapalenie opon mózgowych.

Jak zapobiegać chorobie: Przed zachorowaniem na odrę pomoże uchronić maluszka szczepionka.

Ma wyjątkowo ostry i gwałtowny przebieg. Z uwagi na możliwe groźne powikłania, nie wolno jej bagatelizować, a chory brzdąc musi pozostawać pod opieką lekarza.

Typowe obiady

W pierwszych godzinach infekcji u malca pojawia się wysoka gorączka, sięgająca nawet 39-40ºC. Dziecko źle się czuje, jest osłabione, apatyczne i senne. Ma bóle mięśniowe, bóle kości, dreszcze, bóle głowy. Dokucza mu też ból gardła, suchy kaszel i katar.

Kiedy do lekarza: Jak najszybciej.

Leczenie: Smyk musi leżeć w łóżku i dużo pić. Gorączkę i uczucie rozbicia złagodzą leki przeciwgorączkowe, zaś kaszel - syrop.

Możliwe powikłania: Bywają bardzo poważne - zapalenie płuc, mięśnia sercowego, stawów, opon mózgowych i mózgu. JAK ZAPOBIEGAĆ CHOROBIE Przed grypą może uchronić malca coroczne szczepienie.

To wirusowa choroba zakaźna. Najczęściej chorują na nią dzieci pomiędzy 6. a 24. miesiącem życia. Zwykle trwa 3-5 dni i ma lekki przebieg. Pozostawia odporność na całe życie.

Typowe objawy: Maluszek ma bardzo wysoką gorączkę (nawet do 39°C), która po 3-4 dniach nagle spada. Wtedy na twarzy i tułowiu malca pojawiają się plamki, które stopniowo "schodzą" na ręce i nóżki. Wysypka jest grudkowo-plamista i dość szybko blednie.

Kiedy do lekarza: Warto skonsultować się z pediatrą, by wykluczyć inne dziecięce choroby zakaźne, np. różyczkę lub odrę.

Leczenie: Choroba nie wymaga terapii - wystarczy jedynie obniżać gorączkę. Zmian na skórze nie trzeba smarować - ustępują same po około 2-3 dobach.

Możliwe powikłania: Schorzenie nie daje powikłań.

Jak zapobiegać chorobie: Nie można skutecznie ustrzec malca przed zachorowaniem.

To ostra choroba zakaźna wywoływana przez bakterie. Okres wylęgania wynosi od 6 do 12 dni. Symptomem może być kaszel, traktowany jako objaw nie wyleczonego przeziębienia.

Typowe objawy: Na początku chory smyk ma katar, kaszel i niewielką gorączkę. Dopiero w drugim etapie choroby kaszel staje się charakterystyczny dla krztuśca - jest napadowy, męczący, przypomina pianie koguta. Atak kaszlu może skończyć się u dziecka wymiotami. Ten okres choroby może trwać 1-2 miesiące. W tym czasie malec bywa leczony na przeziębienie lub infekcję oskrzeli.

Kiedy do lekarza: Z pediatrą warto skonsultować się, jeśli pomimo leczenia objawów przeziębienia kaszel nie mija, a wręcz przeciwnie - nasila się. Rozpoznanie choroby jest trudne. Można je bowiem postawić dopiero po zbadaniu krwi maluszka.

Leczenie: Krztusiec leczy się antybiotykami. Najlepiej byłoby zastosować je na samym początku choroby, ale w praktyce zdarza się to bardzo rzadko. Oprócz tego chory malec musi przyjmować preparaty mukolityczne, które rozrzedzają śluz. Istotne jest też obfite pojenie dziecka, by wspomóc rozrzedzanie śluzu zalegającego w drogach oddechowych.

Możliwe powikłania: Późno leczony krztusiec powoduje zapalenia oskrzeli, płuc i ucha środkowego. Może wywołać również groźne powikłania neurologiczne.

Jak zapobiegać chorobie: Przeciwko krztuścowi jest dostępna szczepionka (dzieci są szczepione obowiązkowo).

W przypadku małych dzieci różnego typu zmiany na skórze pojawiają się wyjątkowo często. Ich przyczyny mogą być bardzo różne. Nierzadko wypryski i krostki są spowodowane niedociągnięciami w pielęgnacji lub mogą świadczyć o alergii. Wysypka może też być jednak jednym z pierwszych objawów dziecięcej choroby zakaźnej. Jak zatem szybko rozpoznać, czy zmiany na ciele brzdąca to niegroźne odparzenie czy zaraźliwa różyczka? Poniżej znajdziesz szczegółowe wskazówki. Sprawdź, jak u dzieci objawia się ospa wietrzna, różyczka, opryszczka, rumień i liszajec oraz w jaki sposób możesz szybko pomóc cierpiącemu maluchowi.

To choroba bakteryjna, która przenosi się bezpośrednio z chorego dziecka lub pośrednio poprzez ręczniki i przedmioty wspólnego użytku. Nie jest groźna i nie pozostawia śladów.

Typowe objawy: Na ciele brzdąca pojawiają się pęcherzyki wypełnione wodnistą treścią, które szybko pękają, przechodząc w grube, miodowe strupy. Zmiany zlokalizowane są głównie na twarzy, w okolicach jamy ustnej i nosa, rzadziej na szyi i rękach. Swędzą i powodują niewielki ból. Poprzez drapanie dziecko przenosi bakterie na zdrową skórę, powodując rozprzestrzenianie się infekcji.

Kiedy do lekarza: Do specjalisty warto pójść z dzieckiem w początkowym stadium choroby. Wtedy zmiany obejmują niewielki fragment ciała i szybciej można je wyleczyć.

Leczenie: Często wystarcza smarowanie zmienionej skóry. Zewnętrznie stosuje się aerozole, emulsje, kremy i maści antybiotykowe oraz środki odkażające. W przypadku rozległych zmian lekarz może zdecydować o podaniu dziecku antybiotyku.

Możliwe powikłania: W bardzo rzadkich wypadkach zakażenie liszajcem powoduje choroby nerek.

Jak zapobiegać chorobie: Ważne jest przestrzeganie higieny, ale nie daje to w pełni ochrony przed zakażeniem.

Dla dziecka może być groźna. Wywołuje ją wirus HSV-1, który po wniknięciu do organizmu zostaje w nim na całe życie. Uaktywnia się w momentach spadku odporności czy przemarznięcia

Typowe obiady: Pojawienie się opryszczki u brzdąca może zwiastować podwyższona temperatura. Potem w buzi maluszka tworzą się pęcherzyki, które pękają, przekształcając się w bolesne ranki. U niemowląt (z racji niedojrzałości ich układu odpornościowego) pęcherzyki mogą pojawić się na dziąsłach, języku, podniebieniu, a także na tylnej ścianie gardła. To tzw. opryszczkowe zapalenie jamy ustnej, któremu zwykle towarzyszy wysoka gorączka. U starszych dzieci opryszczka występuje głównie na wargach.

Kiedy do lekarza: Jeżeli zauważysz, że twój brzdąc ma pęcherzyki w buzi, jak najszybciej idź z dzieckiem do pediatry.

Leczenie: Lekarz zdecyduje, czy wystarczą preparaty z acyklovirem do smarowania zmian (np. Hascovir, Zovirax) czy też należy podać ten lek doustnie (np. Heviran).

Możliwe powikłania: Czasami dochodzi do przeniesienia wirusa opryszczki do oka, co może być groźne.

Jak zapobiegać chorobie: Maluch powinien być izolowany od osób, które mają opryszczkę na ustach.

Inaczej zwany tzw. piątą chorobą. Powoduje go zakażenie parwowirusem B19. Maluszek może zarazić się przez bezpośredni kontakt z osobą już wcześniej zarażoną.

Typowe objawy: Na początku na twarzy maluszka pojawia wysypka w postaci rumienia (o kształcie motyla lub uderzonych policzków) o czerwonofiołkowym zabarwieniu, przy czym nos i broda pozostają nie zajęte. Potem krostki rozprzestrzeniają się na kończyny. Wysypka może ustępować i ponownie nawracać zwłaszcza pod wpływem bodźców termicznych (utrzymuje się nawet do 2 tygodni). Choroba przebiega bez gorączki lub ze stanami podgorączkowymi i trwa od 6 do 10 dni.

Kiedy do lekarza: Konsultacja u pediatry jest wskazana z uwagi na odróżnienie rumienia od innej dziecięcej choroby zakaźnej.

Leczenie: Rumienia zakaźnego nie trzeba leczyć. Choroba ustępuje samoistnie i pozostawia długotrwałą odporność.

Możliwe powikłania: Komplikacje u dzieci występują bardzo rzadko. Zazwyczaj są to bóle i zapalenia stawów.

Jak zapobiegać chorobie: Nie ma szczepionki zapobiegającej zakażeniu parwowirusem B19. Przestrzeganie zasad higieny nie chroni w 100 proc.

Za chorobę odpowiada wirus, który przenosi się drogą kropelkową i przez bezpośredni kontakt. Dzień-dwa przed wystąpieniem wysypki smyk może mieć temperaturę i katar.

Typowe objawy: Zazwyczaj na brzuchu i plecach (rzadziej rękach i nogach) brzdąca pojawiają się swędzące, czerwone plamki, które po kilku godzinach wypełniają się przezroczystym płynem. Pęcherzyki mętnieją, tworząc krosty. Te zaś zasychają i zmieniają się w strupy, które odpadają po kilku dniach. Pozostałe po nich przebarwienia ustępują nieco później. Wysypka pojawia się w 2-3 rzutach co kilka dni. Zwykle towarzyszy temu wysoka gorączka (do 40°C).

Kiedy do lekarza: Gdy tylko zauważysz na ciele brzdąca charakterystyczne wykwity, idź do pediatry.

Leczenie: Terapia polega na łagodzeniu świądu i zbijaniu gorączki. Aby zmniejszyć swędzenie, kąp malca dwa razy dziennie. Kąpiel powinna być krótka. Do wody dobrze jest dodać roztwór nadmanganianu potasu, który odkaża i wysusza krostki. Wysypki niczym nie smaruj. Możesz spryskać ją jedynie odkażającym preparatem.

Możliwe powikłania: Częstym powikłaniem po ospie jest nadkażenie bakteryjne skóry, prowadzące do powstawania blizn. Rzadsze, ale bardziej groźne komplikacje to: zapalenie płuc, ucha środkowego czy mięśnia sercowego. Po zachorowaniu na ospę wytwarza się trwała odporność. Jednak wirus pozostaje do końca życia w organizmie w stanie utajenia i pod wpływem np. osłabienia odporności, może się uaktywnić, powodując półpasiec.

Jak zapobiegać chorobie: Istnieje skuteczna szczepionka chroniąca przed zachorowaniem. Należy też unikać kontaktu z chorymi na ospę.

To wirusowa choroba zakaźna. Przenosi się drogą kropelkową. Na szczęście coraz mniej dzieci na nią choruje, ponieważ od kilku lat szczepienia na tę chorobę są obowiązkowe.

Typowe objawy: Brzdąc ma na skórze bladoróżowe, drobne, zlewające się plamki. Najpierw pojawiają się one za uszami, a następnie rozprzestrzeniają po całym ciele. Krostki zwykle nie swędzą. Chory na różyczkę smyk może (choć nie musi!) mieć też niezbyt wysoką gorączkę, gorsze samopoczucie, powiększone węzły chłonne (zwłaszcza z tyłu głowy).

Kiedy do lekarza: Ponieważ w podobny sposób objawiają się alergia, odra czy szkarlatyna (która wymaga silnego leczenia), malucha z wysypką jak najszybciej powinien zbadać pediatra.

Leczenie: Najczęściej przebieg różyczki jest lekki i nie wymaga żadnej terapii. Wysypka znika po około 3-4 dniach, nie pozostawiając śladu. Zmian pojawiających się na skórze nie trzeba również niczym smarować.

Możliwe powikłania: Choroba nie powoduje poważnych konsekwencji u dzieci. Za to dla kobiet w ciąży jest bardzo niebezpieczna.

Jak zapobiegać chorobie: Skutecznym sposobem ochrony smyka jest szczepienie.

● Nie przegrzewaj maluszka

W pokoju chorego malucha nie powinno być więcej niż 20-21°C. Gorączkujący smyk powinien pozostawać w łóżku pod lekkim przykryciem. Nie należy go szczelnie okrywać ani dodatkowo przykrywać, gdyż łatwo może to doprowadzić do wzrostu gorączki.

● Zachęcaj do odpoczynku

Gdy po kilku dniach ustąpią najbardziej dokuczliwe objawy choroby, maluch nie musi już przez cały dzień leżeć w łóżku. Nie oznacza to jednak, że możesz pozwolić mu na szalone harce. Malec może się bawić, ale powinnaś dopilnować, by jego zajęcia nie były zbyt wyczerpujące fizycznie.

● Często serwuj picie

Dziecku, które wysoko gorączkuje, szybko grozi odwodnienie. Dbaj więc o to, by smyk jak najwięcej pił. Możesz podawać mu niegazowaną wodę, herbatki ziołowe lub owocowe (malinową, z czarnego bzu lub lipy), które ze względu na swoje przeciwzapalne działanie wspomagają leczenie.

● Proponuj lekkie posiłki

Chory maluch na kilka dni może stracić apetyt. Nie zmuszaj go do jedzenia. Gdy zauważysz, że brzdąc ma już ochotę cokolwiek przełknąć, zaserwuj mu jakieś lekkostrawne danie, np. zupkę, kaszkę albo jogurt.

Nie każdą chorobę dziecięcą można od razu łatwo rozszyfrować. Czasami pierwsze objawy bywają mylące nie tylko dla rodziców, ale także dla lekarza. Dosyć często zdarza się, że obrzęk, zaczerwienienie i ból gardła, które zostały przypisane anginie, nie mijają pomimo leczenia. Wtedy trzeba dalej szukać przyczyny dolegliwości u dziecka. Czasami udaje się ją odkryć dopiero po kilkunastu dniach. Im jednak szybciej zostanie postawiona diagnoza, tym malec krócej będzie chorował. Dlatego nie bagatelizuj żadnego z objawów, które obserwujesz u swojego smyka. Dla lekarza może on stanowić cenną wskazówkę.

Określa się ją mianem "choroby pocałunków", bo wywołuje ją wirus, który przenosi się przez ślinę. W początkowym stadium trudno ją rozpoznać i bywa mylona z anginą, grypą lub świnką.

Typowe objawy: Maluch skarży się na ból głowy, pleców i nóżek. Z czasem pojawia się katar, ból gardła i gorączka, która narasta z dnia na dzień. Dopiero po kilkunastu dniach pojawiają się charakterystyczne dla mononukleozy: powiększenie węzłów chłonnych, zaczerwienienie gardła, powiększenie śledziony (a czasem też wątroby) i nieprzyjemny, mdły zapach z ust.

Kiedy do lekarza: Gdy wysoka gorączka utrzymuje się u malca od kilku dni.

Leczenie: Na mononukleozę nie ma lekarstwa i organizm musi sam uporać się z chorobą, która zwykle trwa ok. miesiąca.

Możliwe powikłania: Rzadko zapalenie wątroby, pęknięcie śledziony, anemia.

Jak zapobiegać chorobie: Nie da się przed nią ustrzec.

Nazywa się ją także nagminnym zapaleniem przyusznic. Od momentu zarażenia się dziecka do wystąpienia pierwszych objawów choroby mijają zazwyczaj aż 2-3 tygodnie.

Typowe objawy: Świnka zaczyna się od złego samopoczucia, bólu głowy, szyi i uszu. Malec ma też zaczerwienione i obrzęknięte gardło oraz wysoką gorączkę (do 39-40°C). Charakterystycznym objawem choroby jest bolesny obrzęk poniżej uszu z jednej lub z obu stron.

Kiedy do lekarza: Dziecko, które wysoko gorączkuje, zawsze powinien zobaczyć pediatra. Natychmiast należy pójść do lekarza, jeśli brzdąc wymiotuje, ma silne bóle głowy czy brzucha, zaczyna gorzej słyszeć albo gdy u chłopca doszło do obrzęku oraz powiększenia jąder.

Leczenie: Jeżeli okaże się, że smyk ma świnkę, będzie musiał przyjmować leki obniżające gorączkę. Na obrzęknięte miejsca pomogą ciepłe okłady.

Możliwe powikłania: Dochodzi do nich rzadko - czasem świnka powoduje zapalenie opon mózgowych, jąder, płuc lub trzustki.

Jak zapobiegać chorobie: Skutecznym sposobem są szczepienia. Jednak nawet one nie chronią smyka w 100 proc. przed zachorowaniem.

Inaczej zwana jest też płonicą. Bywa mylona z anginą. Dzieci zwykle chorują na nią jesienią i zimą. Zarażają się drogą kropelkową, przez zakażone przedmioty lub kontakt z innym chorym.

Typowe obawy: To wysoka gorączka, bóle brzucha, wymioty i ból gardła. Dziecko może też mieć zaczerwienione i obrzęknięte migdałki - dlatego często wygląda to na początek anginy. Biały nalot na języku po 2-3 dniach zmienia kolor na malinowy. Równocześnie z gorączką lub 24 godziny później na ciele smyka pojawia się też punktowa, czerwona wysypka. Chory ma ją też na policzkach, jednak skóra wokół ust i nosa pozostaje blada.

Kiedy do lekarza: Od razu, gdy zauważymy u malca pierwsze objawy choroby.

Leczenie: Płonica wymaga leczenia antybiotykiem przez 10-14 dni.

Możliwe powikłania: Nie leczona szkarlatyna może skutkować ropniem gardłowym, ropnym zapaleniem uszu i opon mózgowych.

Jak zapobiegać chorobie: Na szkarlatynę można chorować wielokrotnie. Nie ma w pełni skutecznych sposobów zapobiegania zakażeniu.

To ostra choroba wywoływana przez wirusy. Najczęściej atakuje dzieci od 6. miesiąca do 3. roku życia. Bywa przyczyną nagłego odwodnienia, które u maluchów jest wyjątkowo groźne.

Typowe objawy: Na początku dziecko dostaje wysokiej gorączki (powyżej 38°C) i zaczyna narzekać na silny ból brzuszka. Zaraz potem pojawiają się wymioty, a dopiero po kilku godzinach wodnista, zielonożółta biegunka.

Kiedy do lekarza: Podczas infekcji smyk traci bardzo dużo płynów, łatwo więc może dojść u niego do niebezpiecznego odwodnienia. Jeśli zauważysz, że dziecko ma lekko zapadnięte ciemiączko, suche, spierzchnięte usta, płacze bez łez i nie zrobiło siusiu od 3 (niemowlę) lub 6 godzin (starszak), niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem.

Leczenie: Pediatra zdecyduje, czy malec może być leczony w domu, czy też wymaga natychmiastowego nawadniania dożylnego w szpitalu. Jeśli smyk będzie mógł pozostać w domu, pamiętaj by regularnie go poić - powinien wypijać ok. 3/4 szklanki płynu na kilogram masy ciała dziennie. Lekko schłodzone napoje podawaj mu po łyżeczce co 3-5 minut.

Możliwe powikłania: Najczęstszym powikłaniem jest odwodnienie, które zaburza pracę ważnych organów, m.in. nerek, serca i mózgu.

Jak zapobiegać chorobie: Przeciwko zakażeniom rotawirusowym można malca zaszczepić. Szczepionkę podaje się niemowlętom do 24. tygodnia życia.

Konsultacja: dr Barbara Gierowska-Bogusz, pediatra z Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. Tekst: Magdalena Kowalska-Sokołowska