Uważaj na cukrzycę!

1.  Czy mając cukrzycę można pić alkohol ?

- Cukrzyca to choroba bardzo zróżnicowana. Obejmuje wszelkie zaburzenia związane z gospodarką węglowodanową, niezależnie od przyczyn je powodujących. Generalnie osoba z tą chorobą nie powinna pić alkoholu. Jest to produkt wysokokaloryczny i  zaostrza apetyt, szczególnie piwo czy wino, czyli osoby z nadwagą i otyłością oraz z cukrzycą typu 2, stosujące dietę, nie powinny po niego sięgać.

- Z drugiej strony alkohol, zwłaszcza wódka, łatwo może doprowadzić do uszkodzenia wątroby i w konsekwencji do pogorszenia zaburzeń gospodarki węglowodanowej. U osób z cukrzycą typu 1 może powodować brak lub pogorszenie odczuwania niedocukrzenia, czyli niskiego poziomu glikemii we krwi, i prowadzić w konsekwencji do niespodziewanej utraty przytomności.

2.  Czy można jeść słodkie owoce jak czereśnie, winogrona?

- Tak, chory z cukrzycą może zjadać słodkie owoce, ale w ograniczonej, umiarkowanej  ilości. Trzeba pamiętać, że w owocach jest cukier owocowy - powoduje on po zjedzeniu przez osobę chorą wzrost poziomu glukozy we krwi.

- Zwykle pacjenci z cukrzycą przeliczają tzw. wymienniki węglowodanowe (WW), czyli jednostki określające ilość węglowodanów w produkcie. 1 WW to 10 g węglowodanów (cukru) w produkcie. Chory z cukrzycą może dość bezpiecznie zjeść ok. 1-1,5 WW bez zastosowania specjalnej korekty, czyli zwiększenia dawki insuliny lub podaży dodatkowej dawki insuliny lub wprowadzenia wysiłku. W stosunku do wymienionych owoców to np:

- 8 czereśni (1 szklanka) to 30kcal, ok. 8 g węglowodanów, czyli 1 WW;

- 1 mały banan to 90 kcal, ok. 23g węglowodanów, czyli 2 WW;

- 1 mała gałązka winogrona (niepełna szklanka) to 100 kcal, ok. 24-28 g węglowodanów, czyli prawie 2,5-3 WW.

Zarówno do banana, jak i do winogron chory z cukrzycą powinien zrobić korektę z dawką insuliny. Jeśli jest leczony dietą lub tabletkami przeciwcukrzycowymi, to powinien zaplanować wysiłek po zjedzeniu owoców. Oczywiście, wybór słodkiego owocu w umiarkowanej ilości - i nie na raz - jest lepszym, prozdrowotnym wyborem niż wybór słodyczy.

3.  Jaki organ odpowiada za to, że ma się cukrzycę: wątroba, nerki czy trzustka? Co się właściwie psuje wówczas w funkcjonowaniu organizmu?

- Cukrzyca jest chorobą niejednorodną, zarówno po względem przyczyn powstania choroby, jak i obrazu klinicznego. Może dotyczyć osób w każdym wieku. Najprościej ujmując charakteryzuje się wysokim poziomem cukru we krwi i związanymi z nim zaburzeniami metabolicznymi, z czasem doprowadzając do rozwoju późnych powikłań cukrzycy, zaburzeń funkcji i niewydolności niektórych narządów, szczególnie oczu, nerek, serca, oraz powikłań ze strony układu nerwowego i naczyń krwionośnych.

- Przyczyna wysokiego poziomu cukru we krwi może być dwojaka: albo brak, lub mała ilość, hormonu insuliny, wytwarzanego przez trzustkę i koordynującego przemiany glukozy w organizmie, albo słabe działanie insuliny. Organem odpowiedzialnym za wytwarzanie insuliny - podstawowego hormonu regulującego poziom glukozy w organizmie - jest trzustka i jej uszkodzenie, np. w procesie immunologicznym, podczas zapalenia, nowotworu, mechanicznego uszkodzenia narządu, doprowadza do choroby. Natomiast inne organy, takie jak wątroba czy nerki, biorą udział także w przemianach glukozy, czyli ich uszkodzenie z czasem może spowodować chorobę.

4.  Czy to prawda, że duży wysiłek fizyczny może zastąpić leki przeciwko cukrzycy?

- Tak, każdy rodzaj wysiłku może obniżyć poziom glukozy we krwi. Jednak nie zawsze oznacza to możliwość odstawienia leczenia. Jeśli pacjent ma cukrzycę spowodowaną otyłością lub nadwagę, wówczas redukcja masy ciała - stosowanie diety i aktywności fizycznej - spowodują poprawę i brak konieczności przyjmowania leków.

- Jeśli pacjent jest już leczony lekami doustnymi hipoglikemizującymi, to wysiłek fizyczny może pomóc w kontroli glikemii, np. można zjeść produkt z wyższym indeksem glikemiczym (owoc) i spowodować, że cukier we krwi będzie po nim prawidłowy. Podobnie przy stosowaniu insuliny - wysiłek nie spowoduje możliwości odstawienia całkowitego insuliny, ale ewentualną redukcję dawki insuliny lub brak konieczności podania korekty do posiłku z dużą zawartością węglowodanów lub wysokokalorycznego.

5.  Jak cukrzyca wpływa na pracę umysłu? Czy ogranicza możliwości umysłowe?

- Jak wspomniano wcześniej, cukrzyca wpływa na cały organizm, a wysokie wartości glikemii we krwi mogą z czasem doprowadzić do uszkodzenia naczyń krwionośnych i rozwoju miażdżycy. W zależności od lokalizacji uszkodzonych naczyń - np. w sercu, mózgu, kończynach dolnych - wywołuje to odpowiednio objawy, czyli uszkodzenie naczyń sercowych doprowadza do choroby niedokrwiennej serca i pogorszenia utlenowania całego organizmu, a co za tym idzie, także pogorszenia ukrwienia mózgu i gorszej percepcji.

- Uszkodzenie naczyń mózgowych bezpośrednio wpływa na możliwości centralnego systemu nerwowego, doprowadzając do stopniowego pogorszenia jego funkcji w każdym zakresie. Także przy bardzo wysokich glikemiach we krwi, doprowadzających do ostrych zaburzeń cukrzycowych, jak kwasica metaboliczna, pacjent nie jest w stanie właściwie reagować i szybko dochodzi do rozwoju śpiączki cukrzycowej. 

- Z drugiej strony, niebezpieczne są także niskie wartości glukozy we krwi - glukoza to przecież materiał energetyczny niezbędny do funkcjonowania mózgu. W przypadku niedocukrzenia, czyli spadku glukozy we krwi do bardzo niskich wartości, dochodzi do rozwoju tzw. neurohipoglikemii - pacjent reaguje nieadekwatnie - może być agresywny, pobudzony, senny i z czasem traci przytomność. W przypadku częstych, powtarzających się niedocukrzeń może dojść także do uszkodzenia centralnego systemu nerwowego.

6.  Czym najlepiej zastąpić cukier: słodzikiem, stewią czy cukrem brzozowym?

- Cukier, czyli glukozę najlepiej ograniczyć w diecie całkiem, a więc - najprościej ujmując - nie dosładzać pokarmów, a bazować na naturalnej zawartości cukru w produktach żywnościowych.

- Obecnie wiadomo, że sztuczne słodziki nie są jednak całkowicie bezpieczne dla naszego organizmu, że z czasem mogą doprowadzać do rozwoju otyłości, dlatego nie jest polecane ich stosowanie. Natomiast naturalne produkty - jak stewia czy cukier trzcinowy - mogą służyć do ewentualnego dosładzania, ale trzeba oczywiście pamiętać, że nadal powinno stosować się dietę z ograniczoną zawartością cukru. Najlepiej stosować niewielkie ilości i tylko w wyjątkowych wypadkach, np. do wyrobu dżemów, ciast, a na co dzień jednak starać się nie dosładzać i lepiej zjeść po prostu owoc.