Zespół SIBO: Przyczyny, objawy, leczenie

Zespół SIBO (ang. small intenstinal bacterial overgrowth) to inaczej zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. W normalnych warunkach w narządzie tym występuje niewielka ilość bakterii, jednak z różnych przyczyn może dojść do zagnieżdżania się nim i rozwoju mikroorganizmów, które powinny znajdować się jedynie w jelicie grubym. Bytujące tam bakterie pełnią wiele ważnych funkcji, m.in. powodują fermentację niektórych składników odżywczych, stymulują układ odpornościowy czy uczestniczą w produkcji witamin i hormonów. Jednak, gdy znajdą się w jelicie cienkim, wywołują wiele niepożądanych dolegliwości, ponieważ ten odcinek przewodu pokarmowego nie jest przystosowany do ich obecności. Przed ich rozrostem chronią m.in. sok żołądkowy i enzymy produkowane przez trzustkę, ruchy robaczkowe jelit czy zastawka krętniczo-kątnicza znajdująca się między jelitem cienkim a jelitem grubym. Gdy któryś z tych mechanizmów zawodzi, dochodzi do rozrostu bakterii w jelicie cienkim, co prowadzi do zaburzeń trawienia i wchłaniania składników odżywczych.

Jedną z głównych przyczyn zespołu SIBO są zaburzenia procesów homeostazy w jelicie cienkim, które powinny kontrolować występujące w nich bakterie. Równowaga może zostać zachwiana w wyniku spowolnienia perystaltyki jelit, co sprawia, że treści pokarmowe zbyt długo zalegają w poszczególnych częściach przewodu pokarmowego i nie są przekazywane do jelita grubego. To sprzyja namnażaniu się bakterii. Zaburzenia pasażu jelitowego mogą być wynikiem m.in. celiakii, cukrzycy czy chorób układu nerwowego (np. choroby Parkinsona). Do rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego może doprowadzić także zażywanie leków zobojętniających kwas solny, który ogranicza rozwój bakterii. Zaczynają się one mnożyć w żołądku, skąd później trafiają do jelita cienkiego.

Do zespołu SIBO mogą przyczyniać się też zmiany anatomiczne w obrębie jelita cienkiego. Mogą to być np. uchyłki przewodu pokarmowego, które zazwyczaj są małe i nie wywołują żadnych objawów. Jednak te większe występujące w dwunastnicy i jelitach prowadzą do zastoju treści pokarmowej i rozmnażania się bakterii. Nieprawidłowości anatomiczne mogą również wystąpić po zabiegach chirurgicznych w obrębie jelita cienkiego, np. po usunięciu zastawki krętniczo-kątniczej koniecznym w przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna. Zespół SIBO może także wystąpić z powodu zaburzeń układu odpornościowego, a tym samym odporności jelit i ich zdolności usuwania bakterii. Do takiej sytuacji może dojść w przypadku leczenia immunosupresyjnego, np. po przeszczepie. Innymi przyczynami zespołu SIBO mogą być takie schorzenia jak zespół jelita drażliwego, zapalenie trzustki, choroba Leśniowskiego-Crohna czy niewydolność nerek.

Objawy zespołu SIBO

Typowymi objawami zespół SIBO są zaburzenia trawienne o różnym stopniu nasilenia. Są to przede wszystkim wzdęcia, uczucie pełności, niekontrolowane odbijanie i gazy o nieprzyjemnym zapachu. Symptomy te występują też w przypadku innych chorób układu pokarmowego, więc często są lekceważone. W przypadku SIBO występują one nawet po lekkostrawnym posiłku. W późniejszej fazie schorzenia pojawiają się bóle brzucha i przewlekłe biegunki. Charakterystycznym objawem są stolce tłuszczowe (o tłustej konsystencji i gnilnym zapachu), spowodowane zaburzeniami trawienia tłuszczów przez żółć. Niektóre bakterie mogą prowadzić bowiem do jej rozkładu. Z czasem może dojść do zaburzeń wchłaniania składników odżywczych, głównie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach: A, D, E i K. Następstwem tych objawów mogą być przewlekłe zmęczenie, osłabienie odporności, utrata masy ciała czy anemia. Mogą także pojawić się problemy skórne i alergia.

Zespół SIBO można zdiagnozować za pomocą wodorowego testu oddechowego, morfologii krwi (wykrywającej niedokrwistość z powodu niedoboru witaminy B12), lub badania kału. Leczenie rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego polega na wykryciu przyczyny mnożenia się mikroorganizmów i jej wyeliminowaniu. Może więc opierać się na podawaniu leków pobudzających perystaltykę jelit lub antybiotyków, czy też na przeprowadzeniu zabiegu chirurgicznego (w przypadku zmian anatomicznych). Czasami konieczna jest też suplementacja witaminami A, D, E i B12.

Dieta przy zespole SIBO

W przypadku zespołu SIBO kluczowe jest także stosowanie odpowiedniej diety. Przede wszystkim należy sięgać po produkty lekkostrawne, a unikać tych fermentujących, które są pożywką dla bakterii. Można spożywać chude mięso, ryby, jajka i większość warzyw. Wykluczone z diety powinny być rośliny strączkowe, kiszonki, cebula, czosnek i jabłka. Ważne jest też regularne spożywanie posiłków co 4-5 godzin. Dieta powinna być odpowiednio dobrana przez lekarza do potrzeb pacjenta. Nie należy stosować jej dłużej niż przez 8 tygodni.