Relikwia w kraju bez Boga. Co dzieje się dziś z Mauzoleum Lenina?
Choć w Związku Radzieckim Kościół i wiara były prześladowane i niszczone, w 1923 roku moskiewski sąd wydał zaocznie wyrok śmierci na samego Boga, a Jurij Gagarin ponoć mówił, że “boga niet”, opisując, co widzi na orbicie okołoziemskiej, to równocześnie kultem otoczono karykaturę świętej relikwii — mumię Lenina, która niczym dawni faraonowie, spoczywa w przypominającym piramidę mauzoleum na Placu Czerwonym. Jakie były losy tego “eksponatu” i co dzieje się z nim teraz?
Spis treści:
Wódz Rewolucji Październikowej Włodzimierz Lenin zmarł dość młodo, w wieku 53 lat. Ostatni z trzech udarów, który zakończył jego życie, dosięgnął go w podmoskiewskiej osadzie Gorki 21 stycznia 1924 roku. Stamtąd jego ciało zostało przetransportowane pociągiem do stolicy, gdzie miało być wystawione na widok publiczny zaledwie przez kilka kolejnych dni. Setki tysięcy osób żegnało zmarłego wodza.
Lenin psuje się od głowy
Nie obyło się oczywiście bez problemów. Sowiecka propaganda chciała maksymalnie wykorzystać symbolikę śmierci Lenina do własnych celów, dlatego też władzom zależało, by przez nadchodzące dni ciało było dostępne dla narodu. A ono, jak na złość, zaczęło się wyjątkowo szybko rozkładać. Należało podjąć natychmiastowe kroki w celu zahamowania tego procesu. Lekarz i patolog profesor Aleksiej Iwanowicz otrzymał rozkaz przeprowadzenia balsamowania. W arterie Lenina została wpompowana konserwująca mieszanina składająca się z formaliny, chlorku cynku, alkoholu, gliceryny i wody. Dzięki tym zabiegom ciało wodza miało w dobrym stanie doczekać do pogrzebu zaplanowanego na 27 stycznia.
Choć za życia Lenin wyraził wolę, by zostać skremowanym i pogrzebanym obok swojej matki na cmentarzu w Piotrogrodzie, okazało się, że bardziej przyda się jako “wiecznie żywy" symbol rewolucji.
Porażka nie wchodzi w grę
Zapadła więc decyzja o rozpoczęciu kolejnego etapu balsamowania ciała i budowie specjalnego mauzoleum, gdzie miało po wsze czasy spoczywać.
Do Moskwy sprowadzono profesora anatomii Władimira Pietrowicza Worobiowa i biochemika, profesora Iwana Iljicza Zbarskiego. Uczeni otrzymali propozycję nie do odrzucenia — z pomocą dostępnych technologii — zmumifikować ciało Lenina. Na szczęście dla Worobiowa i Zbarskiego ich zabiegi przyniosły zadowalający skutek.
W tym samy czasie u stóp Kremla wzniesiono pierwsze mauzoleum — zbudowane z sosnowego drewna. Jeszcze w 1924 roku zostało ono przebudowane z użyciem bardziej szlachetnego materiału — dębu. W 1930 roku wzniesiono ostatecznie trzecie mauzoleum z porfiru. Bryła budynku wzorowana jest na piramidzie schodkowej faraona Dżesera i grobowcu króla perskiego Cyrusa II Wielkiego. W powieści Dymitra Głuchowskiego “Czas zmierzchu" główny bohater, trawiony gorączką szaleństwa, myli Mauzoleum Lenina z piramidą Majów, gdzie składano krwawe ofiary z ludzi głodnym indiańskim bóstwom. To podobieństwo można odczytać na wielu poziomach.
Lenin ucieka z mauzoleum
Do 1941 roku ZSRR i III Rzesza pozostawały w stosunkach sojuszniczych, stan ten jednak zmienił się wraz z początkiem tego, co Rosjanie określają mianem Wielkiej wojny ojczyźnianej. Już tydzień po ataku Niemiec na Związek Radziecki w Moskwie została utworzona komisja mająca zapewnić bezpieczeństwo “świeckiej relikwii".
Przygotowaniem ciała do ewakuacji, na rozkaz Mołotowa, miał kierować profesor Iwan Zbarski, który po mumifikacji wodza został kierownikiem specjalnego laboratorium w Mauzoleum. Ciało Lenina zostało wywiezione do Tiumeni w azjatyckiej części ZSRR, ponad dwa tysiące kilometrów na wschód od Moskwy. Równocześnie rozpoczęto operację mającą na celu ukrycie Placu Czerwonego przed niemieckimi bombowcami.
“Specjaliści od maskowania zmienili grobowiec w dwupiętrowy dom mieszkalny, cały plac Czerwony zabudowali budynkami z dykty i desek, rzekę Moskwę zasłonili brezentowymi płachtami, a cerkiewne kopuły zamalowali czarną farbą. Na wysokim brzegu rzeki Moskwy, na Górze Pokłonów, wybudowali dla niemieckich lotników drugi, tekturowy Kreml" - pisze Monika Milewska w książce “Bogowie u władzy".
Naród radziecki o nieobecności Lenina w Mauzoleum w czasie wojny, dowiedział się dopiero w latach 80. XX wieku. Wcześniej operacja była utrzymywana w tajemnicy.
"Wiecznie żywy" Lenin wciąż budzi kontrowersje
- To, że zabalsamowane ciało leży w samym centrum stolicy, należy uznać za przeżytek - oświadczył w listopadzie 2021 roku metropolita wołokołamski Iłłarion. Cerkiew zresztą od dawna działa na rzecz usunięcia ciała Lenina z Mauzoleum i pochowania go zgodnie z jego własnym życzeniem. Choć w 2001 roku ku temu pomysłowi przychylał się sam Władymir Putin, to aktualnie unika już zabrania głosu w tej sprawie.
Związek Architektów Rosji ogłosił nawet konkurs na zagospodarowanie mauzoleum po usunięciu ciała Lenina. Dziwnym zbiegiem okoliczności został on odwołany po trzech dniach, bez podania przyczyny.
Wśród obywateli dyskusja na temat miejsca Lenina w Rosji kilkadziesiąt lat temu była gorętsza niż teraz — w 1959 roku jeden ze zwiedzających rzucił w sarkofag młotkiem, w 1967 roku i 1973 roku miały miejsce próby zamachów bombowych na Mauzoleum.
Aktualnie “nie dzieli on realnie społeczeństwa. (Trup) używany jest raczej do odwracania uwagi" - mówi politolog Jewgienij Minczenko, którego opinię w ubiegłym roku przytoczyła Rzeczpospolita.
Zobacz również:
