Bezkofeinowy napar, który poprawia pracę jelit w 30 dni. Wystarczą 3 filiżanki dziennie
Jest subtelna w smaku i wolna od kofeiny, dlatego zdobywa uznanie tych, którzy pragną delektować się głębokim aromatem bez pobudzających efektów espresso. Kawa zbożowa, czerpie swą esencję z prażonych zbóż. Kryje w sobie nie tylko przyjemność dla podniebienia, lecz także korzyści dla zdrowia – od wsparcia układu trawiennego po ochronę szkliwa zębów. Zgłębiamy skład kawy zbożowej, sprawdzamy, co daje jej picie i ile filiżanek dziennie można uznać za zdrową dawkę.
Spis treści:
Z jakiego zboża jest kawa zbożowa?
Kawa zbożowa, choć jest nazywana "kawą", to nie zawiera ziaren kawowca ani kofeiny. Jej bazą są prażone i drobno zmielone zboża, które nadają naparowi głęboki, aromatyczny smak. Najczęściej wykorzystuje się jęczmień, pszenicę i żyto, ponieważ po prażeniu rozwijają bogaty, orzechowy profil smakowy, przypominający tradycyjną kawę. W niektórych recepturach pojawiają się również owies lub orkisz, które dodają łagodniejszych, czasem lekko słodkich nut. Kluczowym składnikiem, który wyróżnia kawę zbożową, jest korzeń cykorii - po uprażeniu nadaje naparowi charakterystyczną goryczkę i słodkawy posmak, zbliżony do karmelu.
Proces produkcji kawy zbożowej rozpoczyna się od selekcji ziaren zbóż, które są dokładnie czyszczone, a następnie prażone w temperaturze około 200-250°C. Prażenie wyzwala związki chemiczne odpowiedzialne za aromat i smak - głównie cukry i kwasy organiczne, które ulegają karmelizacji. Niektórzy producenci, chcąc wzbogacić smak, dodają melasę, buraka cukrowego czy nawet ekstrakty z prażonych orzechów lub fig, aby uzyskać bardziej zróżnicowane profile smakowe - od łagodnych i słodkich po intensywne i gorzkie. Takie dodatki są szczególnie popularne w nowoczesnych wariantach kawy zbożowej, które odpowiadają na rosnące zapotrzebowanie na napoje funkcjonalne i bezkofeinowe.
Kawa zbożowa ma swoje korzenie w trudnych czasach historycznych, gdy dostęp do prawdziwej kawy był ograniczony. W Polsce zyskała popularność w okresie PRL, kiedy to była powszechnie dostępna jako tańszy zamiennik kawy. Co ciekawe, w niektórych krajach, np. w Niemczech, kawa zbożowa była promowana już w XIX wieku przez zwolenników zdrowego stylu życia.
Co się dzieje z organizmem, gdy pijesz przez miesiąc kawę zbożową?
Ten delikatny napój wyróżnia się niską kalorycznością i obecnością błonnika, który sprzyja harmonijnej pracy jelit i może łagodzić uczucie głodu. Porcja 4 g dostarcza zaledwie 15 kcal i 1 g błonnika, czyniąc kawę zbożową lekką alternatywą dla klasycznej małej czarnej. W jej składzie znajdziemy minerały - fosfor, potas, cynk, żelazo - oraz witaminy z grupy B, choć ich zawartość w gotowym naparze pozostaje umiarkowana.
Badania naukowe rzucają światło na bioaktywne związki kawy zbożowej, czyli polifenole i melanoidyny, które działają antyoksydacyjnie. Zespół badaczy z Uniwersytetu w Parmie, w publikacji "Cereal grain-based functional beverages: From cereal grain bioactives to products", wykazał, że melanoidyny z prażonego jęczmienia wiążą metale i łagodzą stany zapalne w układzie pokarmowym. Regularne delektowanie się kawą zbożową przez miesiąc może zatem usprawnić trawienie, ustabilizować poziom glukozy we krwi i wspierać mikroflorę jelitową, głównie dzięki inulinie pochodzącej z cykorii.
Należy jednak zachować ostrożność w przypisywaniu naparowi cudownych właściwości. Dieta bogata w produkty zbożowe może wspierać funkcje poznawcze, jak sugeruje analiza "Risk Estimates of Dementia and Alzheimer's Disease among Different Whole Grain Food Consumption Categories" (Journal of Alzheimer's Disease, 2023). Brakuje jednak jednoznacznych dowodów, by kawa zbożowa bezpośrednio poprawiała funkcje mózgu.
Kawa zbożowa może być jednak nieoczekiwanym sprzymierzeńcem zdrowia jamy ustnej. Badania przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu w Weronie w 2007 roku, wykazały, że ekstrakt z prażonego jęczmienia ogranicza przyleganie bakterii Streptococcus mutans do hydroksyapatytu, kluczowego składnika szkliwa. Kolejna praca tego zespołu z 2010 roku, potwierdziła, że melanoidyny hamują tworzenie bakteryjnego biofilmu, tym samym zmniejszając ryzyko próchnicy.
Czy kawa zbożowa pobudza?
Pomimo tego, że kawa zbożowa jest pozbawiona kofeiny, może nas subtelnie ożywić. Jej aromat, przywodzący na myśl klasyczne espresso, budzi przyjemne skojarzenia, korzystnie wpływając na nastrój - efekt ten zawdzięczamy psychologicznemu oddziaływaniu zapachu.
Co więcej, inulina z korzenia cykorii wspiera równowagę mikroflory jelitowej, która poprzez oś jelitowo-mózgową reguluje samopoczucie i energię. Badanie z 2021 roku opublikowane w czasopiśmie Food & Function, wykazało, że inulina łagodzi objawy neuropsychiatryczne u myszy, co sugeruje jej potencjalny wpływ również na funkcje poznawcze u ludzi.
W przeciwieństwie do kawy tradycyjnej napar zbożowy nie wywołuje skoków ciśnienia krwi ani nie zakłóca snu, dlatego może być idealnym wyborem dla osób wrażliwych na kofeinę. Jego delikatne działanie wynika z harmonii między poprawą funkcji jelit a subtelnym podniesieniem nastroju.
Kiedy najlepiej pić kawę zbożową, ile dziennie?
Kawa zbożowa smakuje wybornie o każdej porze - od porannej filiżanki, która łagodnie budzi zmysły, po popołudniowy napar, wspomagający trawienie po obfitym posiłku. Błonnik i związki bioaktywne stymulują wydzielanie enzymów trzustkowych, ułatwiając metabolizm tłustych potraw. Eksperci rekomendują 2-3 filiżanki dziennie (200-300 ml każda). Wówczas zapewnimy naszemu organizmowi optymalną dawkę błonnika i antyoksydantów, przy minimalnym spożyciu akrylamidu - substancji powstającej podczas prażenia.
Badanie przeprowadzone przez profesor Hannę Mojską z Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej, wykazało, że kawa zbożowa zawiera średnio 818 μg akrylamidu na kg produktu. Przy 5 g proszku na filiżankę daje to około 4,09 μg akrylamidu na porcję, a dla 3 filiżanek - 12,27 μg dziennie. To wartość bezpieczna w kontekście szacowanego spożycia akrylamidu (28-133 μg dla osoby o masie 70 kg), zgodnie z wytycznymi Rozporządzenia Komisji (UE) 2017/2158.
Kiedy nie pić kawy zbożowej?
Kawa zbożowa, choć łagodna, nie jest odpowiednia dla wszystkich. Osoby cierpiące na celiakię lub nietolerancję glutenu powinny wybierać produkty wolne od pszenicy i żyta, a te niestety znajdują się w składzie kaw zbożowych. Przy schorzeniach nerek warto ograniczyć spożycie ze względu na fosfor, choć jego stężenie w naparze jest niskie. Kobiety w ciąży i karmiące piersią mogą sięgać po 1-2 filiżanki dziennie, by nie obciążać układu pokarmowego.
Osoby z zespołem jelita drażliwego (IBS) powinny obserwować reakcje organizmu, gdyż inulina z cykorii może powodować wzdęcia. W razie wątpliwości konsultacja z dietetykiem pozwoli dostosować spożycie do indywidualnych potrzeb.
Źródła:
PubMed:
A. Papetti, "Effect of barley coffee on the adhesive properties of oral streptococci", Journal of Clinical Periodontology, 2007.
M. Stauder, "Inhibitory activity by barley coffee components towards Streptococcus mutans biofilm", Current Microbiology, 2010.
L. Guo, "Inulin ameliorates schizophrenia via modulation of the gut microbiota and anti-inflammation in mice" Food & Function, 2021.
H. Mojska, "Studies of acrylamide level in coffee and coffee substitutes, 2013.
