Czym obecnie jest dorosłość i dlaczego kolejne pokolenia coraz później w nią wkraczają?

Krytykowanie najmłodszych pokoleń wkraczających w dorosłość nie jest niczym nowym. Stwierdzenia typu "jesteśmy ostatnim pokoleniem, które coś w życiu osiągnęło" są typowe dla wszystkich generacji. Obecnie wielu rodziców krytykuje niezaradność swoich dorosłych już dzieci - strach i niechęć przed podejmowaniem samodzielnych decyzji, przede wszystkim tej o rodzicielstwie czy wyprowadzce z rodzinnego domu. Trudno się dziwić, biorąc pod uwagę najnowszy raport GUS "Polska w Unii Europejskiej 2024". Wynika z niego, że już ponad połowa Polaków w wieku 25-34 wciąż mieszka z rodzicami, a aż 30 proc. z nich nie pracuje. W niechlubnym rankingu plasujemy się w czołówce państw - wyprzedziliśmy nawet Włochów i "gonimy" Greków. "Gniazdownictwo" nie jest jednak tylko naszą domeną - to coraz silniejszy trend w wielu europejskich krajach.

Młodsze pokolenia coraz później decydują się też na rodzicielstwo i częściej całkowicie z niego rezygnują. Według danych GUS średni wiek urodzenia pierwszego dziecka w latach 1990-2000 wynosił 23 lata, w 2023 już 29 lat. Spada też wskaźnik dzietności - coraz więcej par decyduje się wyłącznie na jedno dziecko.

Zastanawiając się nad przyczyną coraz późniejszego dorastania kolejnych pokoleń, nie można pominąć kwestii finansowych i społecznych, takich jak galopujące ceny mieszkań (w tym wynajmu), inflacja, trudności w wejściu na rynek pracy itp. Okazuje się jednak, że przyczyna może być głębsza i wynikać z... ewolucji. Streścić można ją poniekąd w znanym cytacie:

Trudne czasy tworzą silnych ludzi, silni ludzie tworzą dobre czasy, dobre czasy tworzą słabych ludzi, a słabi ludzie tworzą trudne czasy.

---

Potwierdzenie tej tezy można znaleźć w "Teorii historii życia", która bazuje na biologii ewolucyjnej. Wykorzystuje się ją w wielu dziedzinach społecznych, także w kontekście dorastania i wchodzenia w etap dorosłości. Okazuje się, że naukowcy doszli do konkretnych wniosków - jednym z nich jest szybsze dojrzewanie (zarówno psychiczne, jak i fizyczne) dziewcząt żyjących w trudnych lub nieprzewidywalnych warunkach. Przykładowo dziewczęta z krajów ubogich czy ogarniętych wojną szybciej osiągają dojrzałość płciową. Niepewność jutra, poczucie zagrożenia, konieczność zarobkowania od najmłodszych lat, a nawet większa świadomość czyhających zagrożeń (z utratą zdrowia i życia na czele) skutkuje szybszym dojrzewaniem młodych ludzi. Wczesna decyzja o założeniu własnej rodziny jest wtedy naturalnym sposobem na większą niezależność. Młodzi ludzie żyjący w trudnych warunkach chcą też jak najszybciej doświadczyć wielu rzeczy, bo nie są pewni, czy będzie im dane długo żyć.

Teoria historii życia potwierdza, że bezpieczeństwo materialne i brak realnych zagrożeń (np. w postaci wojny) wpływa na tzw. bieg naszego życia. W trudnych czasach średnia życia się zmniejsza, ludzie niejako muszą szybciej osiągać kamienie milowe, takie jak własny dom i dzieci. W czasach dobrobytu średnia życia znacznie się wydłuża, co pozwala na dłuższe cieszenie się młodością - mamy do czynienia z tzw. "rozciągniętym cyklem życia". Widać to na przykładzie milenialsów, a jeszcze wyraźniej u pokolenia Z, które wychowało się ze smartfonem w ręku i dostępem do mediów społecznościowych. Dla przedstawicieli tych pokoleń świat stał się pudełkiem czekoladek, z którego można wybierać dowoli i wedle uznania. Można zbudować dom i założyć rodzinę, ale można też pracować zdalnie z rajskiej wyspy, piąć się po szczeblach kariery, podróżować, rozwijać naukowo i na setki innych sposobów. Można też łączyć poszczególne elementy, ale by umiejętnie wybrać z tego ogromu możliwości i określić własną tożsamość, potrzeba czasu.

Obszerne badania i ankiety zrealizowane przez dr M. Wright z uniwersytetu w York pokazują, że współcześni młodzi ludzie definiują dorosłość w kategoriach psychologicznych. Jej dawne wyznaczniki w postaci własnego domu, małżonka i dzieci zostały zastąpione "braniem odpowiedzialności za swoje czyny", "zdolnością o zadbanie o swoje potrzeby" czy "umiejętnością podejmowania decyzji". Dla osób do 30. roku życia ważnym wyznacznikiem dorosłości jest też rozwój kariery. W przedziale wiekowym 30-45 lat wciąż wygrywa w tej kwestii jednak decyzja o założeniu rodziny.

Najmłodsze pokolenia stawiają więc na indywidualizm i psychologiczne aspekty dorosłości. Zdaniem badaczy wynika to z naturalnego mechanizmu - najważniejsze są dla nas te aspekty życia, nad którymi mamy kontrolę. A poczucie kontroli nad swoim życiem wiąże się z lepszym samopoczuciem, co jest szczególnie ważne u pokolenia Z, u którego obserwuje się najwyższe wskaźniki depresji i zaburzeń lękowych.

Czytaj także: 

Już nie tylko "za pieniędzmi". Częściej emigrujemy w poszukiwaniu czegoś innego

Wolą wydać ponad 6 tys. zł, niż zająć się tym sami. Generacja Zero Napraw?

Chcę mieć wnuki, ale córka wybrała bezdzietność. "Nie popisałam się na tym polu"

Źródło:

Andrzej Łukasik,Teoria historii życia jako teoria rozwoju człowieka; Psychologia Rozwojowa, 2021, Tom 26, Numer 2, s. 9-20

stat.gov.pl/obszary-tematyczne/inne-opracowania/inne-opracowania-zbiorcze/polska-w-unii-europejskiej-2024,16,18.html

www.psychologytoday.com/intl/articles/202501/what-it-means-to-be-an-adult-today