Potas: Za co odpowiada? Czym grozi niedobór i nadmiar?

Potas (łac. kalium) to jeden z najważniejszych elektrolitów w naszym ciele. Jest pierwiastkiem rozpuszczalnym w wodzie, obdarzonym ładunkiem elektrycznym i mogącym przewodzić prąd. Potas odpowiada więc za utrzymanie prawidłowego napięcia elektrycznego na błonach komórkowych i za przekazywanie impulsów elektrycznych między komórkami. Działa antagonistycznie do sodu, więc zmniejsza objętość płynów zewnątrzkomórkowych i zwiększa uwodnienie koloidu wewnątrz komórki. Reguluje więc gospodarkę wodno-elektrolitową i obniża tym samym ciśnienie krwi. Potas bierze również udział w transporcie składników odżywczych do komórek oraz w syntezie aminokwasów i białka. Kontroluje także pracę mięśni i skurcze włókien mięśniowych. Odpowiada za każde uderzenie serca i prawidłowe napięcie mięśni. Korzystnie wpływa też na układ nerwowy, gdyż uczestnicy w transporcie tlenu z krwią. Dotlenia mózg, przez co poprawia koncentrację i funkcje poznawcze.

Dzienne zapotrzebowanie na potas wynosi 2000-4000 mg w zależności od wieku i masy ciała. Gdy ilość tego pierwiastka w organizmie jest za mała, mówi się o hipokalemii. Niedobór potasu może wystąpić u osób odchudzających się, cierpiących na biegunkę lub wymioty czy stosujących środki przeczyszczające. Przyczynami mogą być również takie schorzenia jak niewydolność nerek i diureza osmotyczna (wydalanie nadmiernych ilości moczu). Niektóre leki nasercowe wypłukują także potas wraz z moczem, dlatego osoby z nadciśnieniem i innymi chorobami serca powinny kontrolować poziom tego pierwiastka.

Czym grozi niedobór potasu?

Gdy w organizmie brakuje potasu, odczuwa się osłabienie i ciągłe zmęczenie. Pojawiają się także bóle, skurcze, mrowienie i drętwienie mięśni (zwłaszcza po wysiłku i w upał), które stają się słabe i zwiotczałe. Zbyt mała ilość potasu nie pozwala im bowiem szybko odzyskiwać energii. O hipokalemii świadczą także obrzęki kończyn górnych i dolnych, nieregularne bicie serca i nadciśnienie. Inne objawy niedoboru potasu to rozdrażnienie, apatia i nadmierna senność czy problemy z układem trawiennym (zaparcia). W skrajnych przypadkach może dojść także do niedrożności jelit, niewydolności oddechowej, porażenia mięśni oddechowych, a nawet do zatrzymania akcji serca.

Dla organizmu niebezpieczny jest również nadmiar potasu, czyli hiperkalemia. Jest to bardzo rzadkie zjawisko, gdyż nie da się przedawkować potasu przyjmowanego z pożywieniem. Do nadmiaru tego pierwiastka dochodzi zazwyczaj w przypadku niewłaściwej suplementacji lub poważnych schorzeń nerek. Zbyt wysoki poziom potasu może wystąpić także w wyniku zażywania niektórych leków, np. na nadciśnienie czy niewydolność serca i arytmię. Nadmiar potasu grozi poważnymi zaburzeniami pracy serca, a dokładniej na zwolnieniu jego akcji, co zagraża życiu. Inne objawy to osłabienie i porażenie mięśni oraz parestezje, czyli mrowienie i drętwienie kończyn.

Źródła potasu w pożywieniu

Potas znajduje się w większości produktów spożywczych. Jego najlepszym źródłem są suszone owoce: morele, figi, rodzynki czy jabłka. Bardzo duże ilości potasu zawiera też kakao, a także pomidory i ich przetwory. Ten ważny pierwiastek znajduje się także w ziemniakach, warzywach strączkowych, kapuście, burakach, cukinii, szpinaku, liściach pietruszki i koperku. Występuje także w owocach, takich jak banany, kiwi, ananas, grejpfrut, awokado, czarne i czerwone porzeczki. Dobrym źródłem potasu są także ryby, mięso, orzechy, otręby pszenne, kasze (gryczana i jęczmienna) oraz pieczywo żytnie i mieszane.