Witamina B12: Za co odpowiada, czym grozi niedobór?

Witamina B12, inaczej kobalamina, to związek chemiczny rozpuszczalny w wodzie, który zawiera kobalt jako atom centralny. Jest on zaliczany do witamin z grupy B – pełnią one funkcję koenzymów oraz biorą udział w metabolizowaniu tłuszczów, białek i węglowodanów. Witamina B12 reguluje także produkcję czerwonych krwinek i odgrywa ważną rolę w procesach dzielenia się komórek. Wpływa więc korzystnie na układ krążenia i chroni przed anemią. Uczestniczy również w syntezie kwasów nukleinowych DNA i RNA, a także mieliny, która tworzy otoczki mielinowe na włóknach nerwowych. Dlatego też kobalamina pozytywnie wpływa na układ nerwowy i samopoczucie. Pomaga zachować sprawność umysłową i równowagę psychiczną, obniża ryzyko demencji, choroby Alzheimera i stwardnienia rozsianego. Zmniejsza także poziom lipidów we krwi, pobudza apetyt i wspiera układ kostny.

Poziom witaminy B12 a dieta

Prawidłowe stężenie witaminy B12 w organizmie wynosi 148-740 pmol/l. Gdy spadnie do 89 pmol/l, mówimy o niedoborze kobalaminy. Jedną z głównych przyczyn zbyt niskiego poziomu witaminy B12 jest niewłaściwa dieta, gdyż substancję tę musimy dostarczać do organizmu wraz z pożywieniem. Znajduje się ona głównie w produktach zwierzęcych, takich jak mięso, ryby, jaja oraz mleko i jego przetwory. Określa się ją też mianem „witaminy brudu”, gdyż jest produkowana przez bakterie zasiedlające układ pokarmowy zwierząt. W organizmie człowieka do jej wytworzenia także potrzebne są bakterie znajdujące się w jelicie grubym. Dlatego też przesadne dbanie o higienę i zbyt sterylne warunki życia mogą wpłynąć na niedostateczny poziom witaminy B12. Przyczyniać się do tego może również palenie papierosów, nadmierne spożycie alkoholu czy też przyjmowanie niektórych leków, np. antyhistaminowych lub zawierających kwas acetylosalicylowy.

Niedobór kobalaminy występować może przy zaburzeniach wchłaniania składników odżywczych lub schorzeniach jelit i układu pokarmowego. Mogą się z nim zmagać osoby chorujące na celiakię, chorobę Leśniowskiego-Crohna czy przewlekłe zapaleniem trzustki. Narażeni są na niego także pacjenci po resekcji żołądka czy usunięciu jelita krętego. Na zbyt niskie stężenie witaminy B12 może wpływać również cukrzyca oraz osteoporoza. Niedobór tego związku może mieć ponadto charakter wrodzony lub być skutkiem chorób autoimmunologicznych, np. choroby Addisona i Biermera (atakującej komórki błony śluzowej żołądka).

Objawy niedoboru witaminy B12

Niedostateczny poziom witaminy B12 daje wiele sygnałów i objawów, może być także niebezpieczny dla zdrowia. Odbija się on na układzie krwionośnym, pokarmowym i nerwowym. Szczególnie narażony jest ten pierwszy, gdyż witamina B12 odpowiada za produkcję czerwonych krwinek. Dlatego też jej niedobór skutkuje bladą skórą, osłabieniem i ciągłym zmęczeniem, bólami i zawrotami głowy oraz przyspieszoną akcją serca. Niedobór kobalaminy może prowadzić do niedokrwistości. Pojawiają się także owrzodzenia w kącikach ust (zajady), a także inne problemy w obrębie jamy ustnej: afty, zapalenie języka, uczucie drętwienia, mrowienia oraz pieczenia języka. Występują również problemy z układem pokarmowym, takie jak utrata apetytu, nudności, wymioty, biegunki, zaparcia czy też wstręt do potraw mięsnych i smażonych. Może również dojść do szybkiej utraty wagi.

Niedobór witaminy B12 jest też bardzo niebezpieczny dla układu nerwowego. Jego pierwsze symptomy mogą być mylone z zaburzeniami psychicznymi. Pojawiają się bowiem wahania nastroju, rozdrażnienie, otępienie, a nawet depresja. Występują także zaburzenia funkcji poznawczych, opóźnienia rozwojowe, osłabienie pamięci i halucynacje. Niski poziom kobalaminy daje także symptomy neurologiczne: drętwienie i mrowienie kończyn (parestezje), kłucie w opuszkach palców stóp, uczucie prądu wzdłuż kręgosłupa, napady drgawkowe czy niestabilność chodu. Może także dojść do zaburzeń siły mięśniowej, niedosłuchu i osłabienia wzrokowego. brytyjscy neurologowie (m.in. dr Patrick Kingsley) dowiedli, że niewykryty i długotrwały niedobór witaminy B12 zagraża wystąpieniem stwardnienia rozsianego, choroby Alzheimera, a także śpiączki.

Jak uzupełnić niedobór witaminy B12?

Odpowiedni poziom witaminy B12 pomoże utrzymać zbilansowana dieta, w której znajda się produkty bogate w kobalaminę. Należy więc spożywać mięso, jaja, ryby, drożdże spożywcze oraz przetwory mleczne. Czasami w witaminę B12 wzbogacane są płatki śniadaniowe. Substancja ta nie występuje w produktach pochodzenia roślinnego, więc na jej niedobór muszą uważać weganie i wegetarianie. W przypadku silnego niedoboru kobalaminy podaje się ją w formie zastrzyków lub środków farmakologicznych z dodatkiem innych witamin z grupy B.

Zobacz także:

Kobalamina - czerwona witamina o wielokierunkowym działaniu