Przyprawy ziołowe i nie tylko

"Każda kuchnia ma swoje ulubione zioła: majeranek, koperek, mięta i koperek na Bliskim Wschodzie i w Grecji używane są do potraw z baraniny; w Tajlandii liście kolendry zdobią prawie każde danie ( ... ). Włosi lubią połączenie bazylii z pomidorami i rozmarynu z baraniną, Niemcy - cząbru z fasolą, Francuzi - estragonu z kurczakiem i kopru włoskiego z rybami". ( Wielka księga ingrediencji, P.Dowell, A.Balley, Wiedza i Życie, 1992 ).

Nasi przodkowie zaczynali od ziół rodzimych, dziko rosnących m.in. mięty, chrzanu, kminku, ale i do nas dotarły przyprawy "korzenne". Nasz klimat nie zmusza nas do stosowania przypraw jako konserwantów, jak w kuchniach basenu śródziemnomorskiego czy Dalekiego Wschodu, gdzie warunki klimatyczne powodują szybkie psucie się produktów żywnościowych. W naszej kuchni przyprawy urozmaicają pożywienie, mają korzystny wpływ na układ trawienny: poprawiają apetyt, zwiększają wydzielanie śliny i soków żołądkowych, co w efekcie powoduje, że potrawy są łatwiej strawne.

Przyprawy ziołowe podkreślają aromat potraw, dlatego ważny jest umiar w stosowaniu ziół silnie pachnących takich jak: lubczyk, majeranek, tymianek, rozmaryn, hyzop, szałwia czy laur. Przyprawy korzenne uzyskuje się poprzez suszenie części ( kwiaty, nasiona, kora, liście, korzenie ) roślin aromatycznych. Najpopularniejsze to: goździki, cynamon, pieprz, imbir, gałka muszkatołowa, ziele angielskie, szafran, wanilia.

Przyprawy należy przechowywać w szczelnie zamkniętych, najlepiej szklanych pojemnikach; przyprawy ziarniste mielić dopiero przed użyciem a świeże, zielone gałązki ziół dodawać do potraw pod koniec gotowania lub do już ugotowanych. Świeże zioła są lepsze niż suszone, dlatego warto mieć zimą w doniczkach zieloną pietruszkę, bazylię lub tymianek. Zioła suszone mają intensywniejszy smak i aromat, warto więc wiedzieć, że na 3 łyżki ziół świeżych, zamiennie stosuje się jedną łyżkę ziół suszonych.

Człowiek zdrowy powinien używać przypraw ziołowych i korzennych, osoby chore (kłopoty żołądkowe, choroby nerek) powinny umiejętnie je stosować, ale na pewno się ich nie wyrzekać; zamiast ostrych przypraw takich jak chrzan, jałowiec, gorczyca czy papryka, używać łagodniejszych, ale pobudzających apetyt: lubczyk, estragon, melisa, bazylia i pietruszka.

Niektóre kuchnie wypracowały sobie mieszanki przyprawowe; uważa się, że łączenie mielonych przypraw jest sztuką co najmniej jak sporządzanie mieszanek herbaty czy perfum. Dokładne proporcje i skład mieszanek niejednokrotnie są tajemnicą danej kuchni. Oto najbardziej popularne mieszanki.

Curry - pochodzi z Indii, chętnie stosowana w kuchniach Zachodu. W zależności od składników jest łagodna, ostra i piekąca. Podstawowe składniki: kurkum, kardamon, kwiat i gałka muszkatołowa, ziele angielskie, kolendra, imbir, kminek, goździki, pieprz, gorczyca. Hinduski ucierają tę mieszankę ( na świeżo ) w moździerzu.

Mixed herbs - mieszanka suszonych ziół: tymianek, majeranek, pietruszka, bazylia i rozmaryn. Stosowana do dań pikantnych.

Garam masala - ta "piekąca mieszanka" przygotowywana jest przez Hinduski na świeżo przez prażenie przypraw: kolendra, chili i czarny pieprz. Stosowana na Zachodzie głównie do hinduskich dań.

Chińska "5 zapachów" - mieszanka stosowana do pikantnych potraw kuchni wschodnich. Skład: anyż, biały pieprz, cynamon, goździki i nasiona kopru włoskiego.

Pickling spice - czarny pieprz, gorczyca, ziele angielskie, goździki, imbir, gałka muszkatołowa i kolendra. Gotowa mieszanka nie mielonych przypraw do sosów, octów i marynat.

Bouquet garni - mieszanka ziół zawiniętych w gazę używana w kuchni francuskiej, hiszpańskiej. Podstawowe składniki to: tymianek, pietruszka i liść laurowy; ew. seler, czosnek, majeranek, cząber i rozmaryn.

Quatre epices - mielony pieprz, gałka muszkatołowa, goździki i cynamon ( ew. imbir).

Zioła prowansalskie - tymianek, majeranek, estragon, jałowiec, lawenda, laur, rozmaryn i koper włoski.

Oczywiście możemy spróbować własnych sił i z "fantazją" przygotować aromatyczne mieszanki ziołowe z ziół dostępnych w naszych ogrodach, takich jak pietruszka, koper, tymianek, bazylia, seler, por, szczypiorek czy rzeżucha. Dla tych, którzy chętnie stosowaliby zioła, ale nie mają rozeznania - oto małe abc - jakie zioło do jakiej potrawy?

Zupy

Potrawy mięsne

Ryby

Potrawy z warzyw

Sosy

Potrawy z jaj

Potrawy z sera

Sałatki

Potrawy słodkie