To drewno opałowe dorównuje najdroższym, ale kosztuje znacznie mniej

Jarzębina (jarząb pospolity) rzadko pojawia się na pierwszych stronach cenników opału, choć parametry ma całkiem solidne. To drewno twarde, relatywnie gęste, o zwartej budowie włókien, dzięki czemu spala się równo i nie kopci nadmiernie; przy dobrze wysuszonych szczapach osad sadzy w kominkach i piecach pozostaje niski. W materiałach technicznych kaloryczność jarzębiny najczęściej określana jest na 15-16 MJ/kg, co sytuuję ją blisko brzozy i nieco poniżej buku oraz grabu. Po przeliczeniu na metry przestrzenne daje to zwykle ok. 2000-2100 kWh/mp, przy czym wynik zależy od gęstości konkretnej partii i poziomu wilgotności.

Dla porównania grab i buk osiągają zwykle ok. 19-19,5 MJ/kg i ok. 2100-2200 kWh/mp, co wyjaśnia ich pozycję rynkowego lidera, ale równocześnie nie dyskwalifikuje jarzębiny jako opłacalnej alternatywy. Na cenę i popularność buku czy grabu wpływają ich cechy użytkowe: wysoka gęstość, cienka kora, długi żar i niski popiół, co ogranicza częstotliwość dokładania i stabilizuje temperaturę.

Jarzębina zapewnia podobny sposób spalania: płomień jest spokojny, żar przewidywalny, a ryzyko iskrzenia niewielkie, o ile wilgotność drewna spadła poniżej 20%. Czas spalania pojedynczego wsadu bywa nieco krótszy niż w przypadku buku czy grabu, jednak rekompensuje to niższa cena i możliwość mieszania szczap z cięższymi gatunkami w jednej komorze. Do tego jest dość łatwa w obróbce: dobrze się tnie i łupie na równe frakcje, co ma szczególne znaczenie dla osób, które planują w tym sezonie przygotować opał samodzielnie.

W Lasach Państwowych, gdzie oferowane jest drewno w stanie surowym, widełki dla jarzębiny wynoszą zwykle od około 150 do 170 zł za metr sześcienny (drewno stosowe). Na początku sezonu grzewczego w prywatnych składach i hurtowniach przeciętne ceny wahają się od około 200 zł/m³ za świeży, niepocięty materiał, do nawet 500 zł/m³ za polana przygotowane do palenia i dostarczone pod dom. W porównaniu do buku lub grabu to oszczędność rzędu 100-150 zł za metr sześcienny.

Trzeba przy tym pamiętać, że dostępność jarzębiny wciąż jest mniejsza niż popularnych gatunków opałowych, dlatego warto rozważyć kilka źródeł zakupu. Najbardziej oczywistym są nadleśnictwa, które organizują sprzedaż detaliczną w określonych terminach; nabywca może skorzystać z opcji pozyskania drewna własnym nakładem pracy i sprzętu, co znacząco obniża cenę. Kolejnym kanałem są lokalne składy i hurtownie drewna kominkowego - tam ceny są wyższe, lecz drewno trafia do klienta już pocięte i porąbane, co skraca czas przygotowania do sezonu.

Warto także przejrzeć ogłoszenia internetowe i sprzedaż bezpośrednią; to często najkorzystniejsze oferty cenowe, ale wymagają ostrożności: konieczna jest weryfikacja gatunku i wilgotności drewna, najlepiej własnym wilgotnościomierzem. W praktyce wiele ofert pod hasłem "mieszanki twardych" obejmuje drewno o różnej jakości i objętości, dlatego należy precyzyjne sprawdzić towar oraz jasno określić, czy sprzedającemu chodzi o metr nasypowy, czy ułożony.

Aby jarzębina osiągnęła pełną wydajność, konieczne jest jej właściwe przygotowanie - podobnie jak w przypadku buku i grabu. Najważniejszy krok to szybkie porąbanie świeżo kupionych kłód na szczapy o równomiernej grubości, co przyspiesza proces suszenia. Drewno należy układać w przewiewnym miejscu na legarach, chronić od góry przed opadami, ale zostawić wolny dostęp powietrza z boków.

W standardowych warunkach jarzębina schnie do optymalnego poziomu wilgotności (poniżej 20 proc.) zazwyczaj przez 12-18 miesięcy, podczas gdy buk i grab potrzebują często nawet dwóch lat. Warto oddzielać poszczególne gatunki drewna, rotować partie i stosować przekładki umożliwiające swobodny przepływ powietrza; polana nie powinny mieć kontaktu z ziemią. W piecach i kominkach zaleca się rozpoczynanie palenia drobniejszymi szczapami o przekroju 3-5 cm, a dopiero potem dokładanie większych polan (przy zbyt grubej i wilgotnej frakcji ryzyko dymienia i strat energetycznych rośnie).

Przygotowanie do sezonu to także kontrola całej instalacji. Regularne czyszczenie przewodów dymowych, sprawdzenie szczelności drzwiczek i wymiana uszczelek wyraźnie poprawiają sprawność spalania i ograniczają straty ciepła. Należy też pamiętać o dostosowaniu ilości powietrza do gatunku: jarzębina, podobnie jak brzoza, wymaga nieco większego dopływu w fazie odgazowania niż bardzo gęsty grab. W kominkach używanych okazjonalnie sprawdza się strategia mieszana: bazą jest jarzębina, a do wydłużenia żaru na końcu cyklu dokładane są 1-2 polana buku lub grabu, co pozwala połączyć oszczędność z długotrwałym ciepłem.