Ani ekstrawertyk, ani introwertyk? Większość z nas to ambiwertycy, omniwertycy zdarzają się rzadko

Mówiąc o typach osobowości, należy sobie uświadomić, że nie są to odrębne planety z dwóch różnych wszechświatów, lecz przeciwległe krańce tego samego kontinuum — zbioru. "To rodzaj krzywej przybierającej kształt dzwonu, większość z nas odnajduje siebie gdzieś pośrodku" - mówi Dan P. McAdams profesor psychologii na Uniwersytecie Northwestern, współautor książki: "Osoba: Nowe wprowadzenie do psychologii osobowości".

Zobacz również: Pisał o niej już Arystoteles. Czym jest inteligencja emocjonalna?

Pojęcia "ekstrawertyk" i "introwertyk" wylansował na początku XX wieku szwajcarski psycholog — Carl Jung. Jego koncepcja odbiła się szerokim echem i na stałe wpisała w psychologię osobowości. W podobnym czasie ukuto inny termin, który nie zrobił jednak tak oszałamiającej kariery, jak koncepcja jungowska.

O "ambiwertyku" pisał już w 1923 roku amerykański psycholog Edward S. Conklin. Jego zdaniem istnieją osoby mające cechy zarówno intro, jak i ekstrawertyczne, które nazwał ambiwertykami. Natomiast omniwertycy to ludzie, którzy stale fluktuują (zmieniają się, wahają) pomiędzy zachowaniami ekstrawertycznymi a introwertycznymi.

Psycholodzy nie spierają się, co do ekstrawertyków i introwertyków, także ambiwertycy są od lat badani i termin ten nie budzi większych kontrowersji wśród ekspertów. 

Dużo bardziej skomplikowaną sytuację ma omniwertyk. Część badaczy uważa, że jest to koncept "pop-psychologiczny", czyli taki, który pojawił się wskutek wpływu kultury popularnej na psychologię. Przeciwnicy pojęcia "omniwertyk" są zdania, że jego stosowanie jest bezzasadne.

O ile pojęcie "ambiwertyk" jest jasne i rozumiemy je wręcz intuicyjnie, o tyle zrozumienie czym jest osobowość omniwertyczna może nastręczać nieco trudności. Wyobraźmy sobie człowieka, który raz zachowuje się jak typowy ekstrawertyk, innym razem jak introwertyk. Nie można powiedzieć, że ma wybrane cechy każdego ze skrajnych typów osobowości, bo w zależności od sytuacji reaguje inaczej. Omniwertyk stale się zmienia i raz jest ekstra, a innym razem introwertykiem.

Zobacz również: Czy można za głośno oddychać? Tak wygląda świat osób wysoko wrażliwych

Profesor Dan P. McAdams uważa, że nie należy myśleć o introwersji i ekstrawersji w kategoriach typów osobowości, a raczej jako o jej cechach. Naukowiec dodaje, że to geny powodują w nas większą skłonność do jednego lub drugiego rodzaju zachowań. Trzeba jednak pamiętać, że DNA to nie wszystko. Nasze zachowanie (a zatem także typ osobowości) może ulec zmianie w ciągu życia, "zwłaszcza gdy ludzie się starzeją" - stwierdza Dan P. McAdams.

Choć typy osobowości zostały zaproponowane jeszcze w latach 20. XX wieku, to psychologia nadal poddaje je badaniu. Okazuje się, że współczesny świat i rozwój nowych technologii sprawiły, iż pojawiły się nowe cechy mogące opisywać poszczególne typy osobowości. Specjaliści sprawdzili między innymi sposób, w jaki korzystamy z telefonów. Z badań wynika, że ekstrawertycy i introwertycy wolą zadzwonić niż wysyłać wiadomości tekstowe, natomiast ambiwertycy chętniej sięgają po SMS-y.

Badania opublikowane w 2023 roku w czasopiśmie "Personality and Social Psychology Bulletin" wykazały, że ekstrawertycy są oceniani jako osoby, które mniej słuchają innych niż pozostałe typy osobowości.

Niektóre badania ujawniają wyjątkowo zaskakujące fakty. Wiele wskazuje na to, że ekstrawertycy i ambiwertycy lepiej radzą sobie z kontrolowaniem nastroju niż introwertycy.

Psycholodzy zwracają także uwagę na zagrożenia związane z błędnym interpretowaniem i niewłaściwym przypisywaniem cech poszczególnym typom osobowości. Introwertycy bywają postrzegani jako mniej ugodowi i powściągliwi, tymczasem wycofana postawa wynika z mniejszej motywacji do angażowania się w sprawy społeczne. Z drugiej strony ekstrawertycy uchodzą za bardziej kompetentnych tylko dlatego, że są bardziej rozmowni i chętnie biorą udział w dyskusjach, przez co tworzą wrażenie, że mają wiele do powiedzenia na dany temat, a zatem ich wiedza jest wyższa — co może być jedynie złudzeniem.

Przykładów na błędną interpretację zachowań w obrębie poszczególnych typów osobowości jest wiele. Scott Barry Kaufman — kognitywista na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku — zauważa, że za "towarzyskością" ekstrawertyków nie stoi ich potrzeba kontaktu z innymi ludźmi, ale poszukiwanie nagrody, którą mogą dzięki temu zyskać, np. wyższy status społeczny, czy uznanie grupy. Wszystko wskazuje na to, że kontakty społeczne powodują uwalnianie dopaminy w mózgu ekstrawertyków, co uruchamia mechanizm nagradzania, a to sprawia, że chętniej angażują się społecznie. W przypadku introwertyków "zastrzyk" hormonu nagrody jest o wiele mniejszy.

Innym błędnym przekonaniem jest twierdzenie, że ekstrawertycy są naturalnie uzdolnieni do zjednywania sobie ludzi i tworzenia relacji. Tymczasem okazuje się, że uczą się oni budowania relacji podczas kontaktów społecznych poprzez naśladowanie innych ludzi - często robią to bezwiednie. Introwertycy nie mają tej tendencji, przez co ich umiejętności społeczne są mniejsze.

Co więcej, według badań, ekstrawertycy, podobnie jak dwa pozostałe typy osobowości, także męczą się intensywnymi kontaktami towarzyskimi, tyle że owo zmęczenie pojawia się później niż u introwertyków czy ambiwertyków.

Adam Grant z Uniwersytetu w Pensylwanii, który zajmuje się psychologią organizacji, wziął na warsztat środowisko osób odpowiedzialnych za sprzedaż. Wyniki jego badań pokazują, że najbardziej produktywni i efektywni w sprzedaży są ambiwertycy. W naturalny sposób angażują się oni zarówno w mówienie (cecha ekstrawertyczna), jak i aktywne słuchanie (przypisywane introwertykom).

Ekstrawertyk, introwertyk, ambiwertyk — niezależnie od tego, który typ osobowości zostanie nam przypisany w testach psychologicznych, nie oznacza to, że nie możemy podjąć działań, które sprawią, że staniemy się bardziej elastyczni. John Zelenski, profesor psychologii na Uniwersytecie Carleton w Ottawie, wraz ze współpracownikami badał osoby introwertyczne, które świadomie łamały swoje przyzwyczajenia i zachowywały się w sposób bardziej ekstrawertyczny. "Ludzie, którzy identyfikują się jako introwertycy, doświadczają wielu pozytywnych emocji, gdy zachowują się w sposób ekstrawertyczny" - podsumował Zelenski wyniki badań. "Większość z nich twierdzi również, że czuje się bardzo autentycznie, jakby wyrażała swoje prawdziwe ja".

Psychologowie zgodnie twierdzą, że wychodzenie ze swojej strefy komfortu i walka z naturalnymi skłonnościami, trenowanie zdolności adaptacyjnych i elastyczności, wzmacnianie czy osłabianie cech, których nie lubimy — mogą być najlepszym sposobem znalezienia w życiu równowagi.

Zobacz również: Psycholożka wskazuje najczęstszą przyczynę rozstań. „Nie czekać, bo szkoda życia”