Fascynował już starożytnych Egipcjan. Świeci najjaśniej na nocnym niebie

Natalia Grygny

Opracowanie Natalia Grygny

Fascynował już starożytnych Egipcjan. Nie bez powodu – Syriusz, czyli Psia Gwiazda to najjaśniejszy punkt gwiazdozbioru Wielkiego Psa i zarazem najlepiej widoczny punkt na nocnym niebie. Jak go znaleźć?

Starożytni Egipcjanie czcili Syriusza jako bóstwo
Starożytni Egipcjanie czcili Syriusza jako bóstwo123RF/PICSEL

Gorący i ognisty. Najjaśniejsza gwiazda na niebie nie bez powodu zyskała nazwę Syriusz.  Po raz pierwszy pojawiła się w pismach Hezjoda, ale starożytni Grecy stosowali ją też w stosunku do innych jasnych gwiazd. W mitologii greckiej Syriusz był psem Oriona, przez co zyskał przydomek Psia Gwiazda.

Fascynował już starożytnych Egipcjan. Świeci najjaśniej na nocnym niebie

Psią Gwiazdą fascynowali się też starożytni Egipcjanie, którzy czcili ją jako bóstwo. Wiele świątyń było orientowanych w taki sposób, by światło gwiazdy można było ujrzeć z ołtarza. Syriusz symbolizował boginię rodziny i magii Izydę, która w egipskiej mitologii była żoną Ozyrysa.

I tu kolejna ciekawostka. Z pewnością kojarzycie słowo "kanikuła". Dla starożytnych Egipcjan, Rzymian i Greków była to najgorętsza pora w ciągu roku. Czas ten skojarzył się Egipcjanom z równoczesnym wschodem Słońca i Syriusza. Później skojarzenie to przejęli od nich Rzymianie i tak powstały dies caniculariae, czyli tzw. "psie dni". Oznacza to, że Słońce znajduje się w tym czasie na tle gwiazdozbioru Wielkiego Psa. Stąd wzięło się pojęcie "kanikuła", popularne w wielu językach, mające związek z Syriuszem.

Syriusz: najjaśniejsza gwiazda na niebie

Syriusz to najjaśniejsza gwiazda nocnego nieba (zdj. ilustracyjne)
Syriusz to najjaśniejsza gwiazda nocnego nieba (zdj. ilustracyjne)123RF/PICSEL

Syriusz (Alpha Canis Majoris ) jest prawdziwym królem nocnego nieba i swoim blaskiem potrafi przyćmić swoich gwiezdnych sąsiadów. Jego jasność wynosi -1,46 magnitudo. Jednak nie z tego powodu jest najjaśniejszym punktem na niebie - tutaj decydująca jest bliska odległość od Ziemi.

W przyszłości, za jakieś 210 tys. lat, palmę pierwszeństwa odbierze mu gwiazda Wega, najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Lutni (obecnie piąta co do jasności na nocnym niebie).

Psia Gwiazda licząca średnicę 2,4 mln kilometrów znajduje się w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa i jest od nas oddalona o 8,6 lat świetlnych. Syriusz jest jaśniejszy od Słońca o 23,4 razy, ma też o 1,71 razy większy od niego promień. Temperatura na jego powierzchni przewyższa tę panującą na Słońcu o 4 tys. kelwinów i wynosi dokładnie 9880 K.

Psia Gwiazda świeci prawie 26 razy jaśniej niż Słońce, a jej wiek datuje się na 225 - 250 mln lat. To gwiazda podwójna, której towarzyszy biały karzeł Syriusz B. Został odkryty przypadkiem w 1862 roku przez Alvana Grahama Clarka. Amerykański astronom testował wówczas nowy teleskop w obserwatorium Dearborn na Uniwersytecie Northwerstern w Evanston. To jednak nie koniec, bo naukowcy podejrzewają, że Syriusz może być gwiazdą potrójną i mieć jeszcze jednego sąsiada.

Syriusz: najjaśniejsza gwiazda na nocnym niebie. Gdzie zobaczysz Psią Gwiazdę?

Syriusz, Psia Gwiazda. Zdjęcie wykonane teleskopem naziemnym
Syriusz, Psia Gwiazda. Zdjęcie wykonane teleskopem naziemnymHubble European Space Agency Credit: Akira Fujii Wikipedia

Syriusza możemy zobaczyć niemal z każdego zakątka kuli ziemskiej, z wyjątkiem Arktyki. W sprzyjających warunkach, można go również zobaczyć w ciągu dnia. Psia Gwiazda jest największą gwiazdą południowego nieba. Świeci na biało lub biało-niebiesko, zdarza się jednak - gdy znajduje się nisko nad horyzontem, lśni różnymi kolorami.

Aby ją zobaczyć, najpierw trzeba zlokalizować Gwiazdozbiór Oriona, a w nim trzy gwiazdy: Delta (Mintaka), Epsilon (Alnilam) i Zeta Orionis (Alnitak). Syriusz znajduje się nieco niżej nich, po lewej stronie  Wspomniany gwiazdozbiór jest widoczny na naszym niebie jesienią, zimą i wiosną. Na półkuli północnej Syriusz jest jednym z wierzchołków trójkąta zimowego, złożonego z trzech jasnych gwiazd:

  • Syriusz w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa,
  • Betelgeza w gwiazdozbiorze Oriona,
  • Procjon w gwiazdozbiorze Małego Psa.

***

Zdanowicz Pomiędzy Wersami. Odc. 65: Ewa Woydyłło-OsiatyńskaINTERIA.PL
INTERIA.PL
Masz sugestie, uwagi albo widzisz błąd na stronie?
Dołącz do nas