Jod: Groźne skutki niedoboru i nadmiaru

Jod to pierwiastek niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Uczestniczy w produkcji hormonów tego gruczołu, a więc tyroksyny i trójjodotyroniny. Odpowiadają one za procesy przemiany materii, regulowanie temperatury ciała, a także właściwe funkcjonowanie mózgu, układu nerwowego, serca czy nerek. Biorą udział w syntezie energii i w procesie oddychania komórkowego. Jod odpowiada też za zdrową skórę. Nawet 80 proc. tego pierwiastka w organizmie znajduje się właśnie w tarczycy. Reszta występuje w mięśniach szkieletowych, gruczołach wydzielających ślinę czy w błonie śluzowej żołądka.

Najwięcej jodu znajduje się w rybach morskich (dorsz, flądra, makrela, tuńczyk, halibut), algach, nabiale i jajach. Pierwiastek ten wchłania się również przez skórę w miejscach, w których jod kumuluje się w powietrzu, a więc w miejscowościach nadmorskich. Od wielu lat sól kuchenna jest jodowana jodkiem potasu, by zapobiegać niedoborowi tego pierwiastka. Dzienne zapotrzebowanie na jod u dorosłego człowieka wynosi 150 µg, u kobiet w ciąży 220 µg.

Niedobór jodu daje szereg charakterystycznych, ale często bagatelizowanych objawów. Nasz niepokój powinny wzbudzić przewlekłe zmęczenie, senność, apatia czy częste odczuwanie zimna mimo optymalnej temperatury. Inne symptomy to przyśpieszone tętno, kołatanie serca, drżenie rąk i nóg raz spowolnienie ruchów. Wiele osób skarży się również na problemy z pamięcią i koncentracją, wypadanie włosów oraz nadmierne wysuszenie i łuszczenie się skóry. Wszystko dlatego, że długotrwały niedobór jodu prowadzi do niedoczynności tarczycy, powiększenia tego gruczołu, a nawet pojawienia się woli tarczycowych. U kobiet grozi to także problemami z zajściem w ciążę.

Niedobór jodu jest szczególnie niebezpieczny dla małych dzieci. Może nawet być przyczyną opóźnień w rozwoju, zarówno psychicznym (obniżenie sprawności intelektualnej, mniejsza zdolność uczenia się), jak i fizycznym.

Nadmiar jodu (spowodowany np. nadmiernym spożyciem soli w codziennej diecie) jest tolerowany przez większość osób. Problemy pojawiają się jednak u pacjentów zmagających się z autoimmunologicznymi chorobami tarczycy. Długotrwały nadmiar jodu może u nich wywołać nadczynność tarczycy. Charakterystyczne objawy to reakcje alergiczne na skórze czy ślinotok.

Bardzo rzadkim, ale groźnym zjawiskiem jest zatrucie jodem (np. na skutek przyjmowania różnych suplementów zawierających ten pierwiastek). Mogą wtedy wystąpić bardzo niepokojące objawy: zaburzenia pracy serca, wymioty, biegunka i ból brzucha.

Jod jest również kluczowym pierwiastkiem dla kobiet w ciąży. Jego niedobory mogą prowadzić do poważnych uszkodzeń płodu (przede wszystkim opóźnienie umysłowe i zaburzenia neurologiczne), poronienia lub przedwczesnego porodu. Dlatego w ciąży koniecznie należy badać poziom jodu oraz hormonów tarczycy, a także suplementować ten pierwiastek.