Psychobiotyki: czy bakterie mogą poprawić nam nastrój?
Czujesz się ciągle zmęczona, zestresowana albo masz huśtawki nastroju? Naukowcy odkryli, że mikroby żyjące w jelitach mają więcej wspólnego z naszym samopoczuciem, niż mogłoby się wydawać. Brzmi niewiarygodnie? A jednak! Dowiedz się, jak działają i czy naprawdę mogą wspomagać zdrowie psychiczne.
Spis treści:
Jelita to twój drugi mózg. I mają sporo do powiedzenia
To nie metafora. Jelita zawierają około 200 milionów neuronów - to więcej niż rdzeń kręgowy. Ich układ nerwowy (tzw. jelitowy układ nerwowy) potrafi działać niezależnie od mózgu i nie bez powodu bywa nazywany drugim mózgiem.
Ale najważniejsze jest to, że te dwa mózgi - główny i "brzuszny" - są połączone autostradą nerwową: nerwem błędnym.
Ten niepozorny przewód nerwowy biegnie od podstawy czaszki aż do brzucha i działa jak linia telefoniczna między głową a jelitami. I to nie tylko jednostronnie!
Około 80 procent sygnałów biegnie z jelit do mózgu, a nie odwrotnie. Co to oznacza? Że stan twoich jelit ma ogromny wpływ na to, co dzieje się w głowie - dosłownie i w przenośni.
Psychobiotyki - co to właściwie jest?
To nie kolejna moda, tylko termin naukowy. Pojawił się w 2013 roku i od tamtej pory sporo zyskał na znaczeniu. Psychobiotyki to probiotyki (czyli żywe bakterie), które - odpowiednio podane - wywierają pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne. Redukują objawy lęku, poprawiają nastrój, ułatwiają zasypianie, łagodzą skutki stresu. Niektóre działają uspokajająco, inne pobudzająco.
Ale nie każdy probiotyk jest psychobiotykiem. Liczy się konkretna odmiana (szczep), nie tylko gatunek. Przykład? Lactobacillus helveticus R0052 to psychobiotyk. Inne "helveticusy" - już niekoniecznie.
Jak psychobiotyki wpływają na mózg?
Niektóre szczepy bakterii potrafią syntetyzować neuroprzekaźniki - te same substancje, które w mózgu odpowiadają za emocje i reakcje nerwowe. Na przykład:
- GABA (kwas gamma-aminomasłowy) - działa uspokajająco, pomaga się wyciszyć.
- Serotonina - zwana "hormonem szczęścia", poprawia nastrój, reguluje apetyt i sen.
- Dopamina - odpowiada za motywację, nagradzanie, przyjemność.
- Noradrenalina - wpływa na poziom energii i koncentrację.
Co ciekawe, aż 90 procent serotoniny powstaje właśnie w jelitach. Psychobiotyki mogą też redukować poziom kortyzolu, czyli hormonu stresu.
Co mówią badania? Coraz więcej dobrych wieści
W 2017 roku na łamach "Gastroenterology" opublikowano badanie, w którym kobiety spożywały przez cztery tygodnie jogurt z mieszanką określonych szczepów bakterii. Efekt? Mniej negatywnych emocji i spokojniejsze reakcje na stres - co potwierdziły nawet obrazy mózgu w rezonansie magnetycznym!
Stres przed egzaminem? W badaniu z 2016 r. japońscy studenci, którzy przez miesiąc przed egzaminem przyjmowali Lactobacillus casei Shirota, mieli niższy poziom kortyzolu,mniej objawów somatycznych (jak bóle brzucha czy głowy) i lepszy sen niż grupa kontrolna.
Psychobiotyki a PMS - badanie z 2020 r. sugeruje, że probiotyczna kuracja z udziałem Bifidobacterium bifidum zmniejszała objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego, w tym drażliwość i obniżony nastrój.
Naukowcy przeprowadzili eksperyment, w którym przeszczepili mikroflorę jelitową od osób cierpiących na depresję do myszy laboratoryjnych. Efekt? Zwierzęta zaczęły wykazywać objawy podobne do depresji - stawały się apatyczne i traciły zainteresowanie rzeczami, które normalnie sprawiały im przyjemność. To mocny dowód na to, że stan jelit może wpływać na nastrój i zdrowie psychiczne.
Kiedy warto sięgnąć po psychobiotyki?
Psychobiotyki nie są lekami - ale mogą działać, jeśli stosuje się je uzupełniająco do terapii, leków albo po prostu jako naturalne wsparcie. Możesz spróbować psychobiotyków, jeśli:
- masz chroniczny stres lub stany lękowe,
- zmagasz się z PMS lub masz huśtawki nastroju,
- masz problemy ze snem, koncentracją,
- często masz dolegliwości jelitowe "ze stresu" (biegunki, zaparcia, wzdęcia),
- cierpisz na IBS (zespół jelita drażliwego),
- jesteś w trakcie lub po antybiotykoterapii,
- masz obniżony nastrój, który niekoniecznie wymaga leczenia psychiatrycznego, ale pogarsza jakość życia.
Jak je stosować i gdzie szukać?
W aptece szukaj produktów, które zawierają konkretne, przebadane szczepy - najlepiej z oznaczeniem literowo-liczbowym (np. Lactobacillus helveticus R0052). Warto wybierać preparaty, które mają badania kliniczne potwierdzające skuteczność. Unikaj mieszanych probiotyków bez wyszczególnienia szczepów.
Pamiętaj też o prebiotykach - to błonnik, który odżywia dobre bakterie. Czosnek, cebula, por, topinambur, cykoria, niedojrzałe banany... doskonale odżywią twój mikroświat w brzuchu.
Psychobiotyki to przełomowe odkrycie nauki
Psychobiotyki to nie placebo, nie bajka i nie chwilowa moda. To nowa gałąź nauki, która z roku na rok rośnie w siłę. Czy zastąpią leki psychiatryczne? Raczej nie. Ale mogą pomóc w codziennej regulacji nastroju, obniżeniu napięcia, poprawie odporności psychicznej i jakości snu. Szczególnie jeśli nie chcesz od razu sięgać po farmakologię.
