Jest większy od piłki futbolowej i smaczniejszy od kani. Polacy pokochali tego mało znanego grzyba
Potrafi osiągnąć potężne rozmiar, największa ważyła 21 kg, a średni okaz przypomina rozmiarem piłkę futbolową - czasznica rośnie w wielu polskich lasach i na pastwiskach. Ten ogromny, biały grzyb to nie tylko niecodzienne zjawisko w dziedzinie mykologii, ale również dla wielu jeden z najpyszniejszych grzybów polskich lasów. Gdzie szukać i jak przyrządzić purchawicę olbrzymią - dziką i większą kuzynkę pieczarki?
Czasznica olbrzymia (Calvatia gigantea) to imponujący grzyb, który wyróżnia się swoim charakterystycznym wyglądem i rozmiarami. W 1997 roku mykolog Andrzej Chlebicki przedstawił polską nazwę tego gatunku. W specjalistycznej literaturze można również znaleźć opisy pod nazwami purchawka olbrzymia oraz kulica kurzawkowata. Czasznica olbrzymia to gatunek, który wykształca jedne z największych owocników w świecie grzybów oraz największe w Polsce. Tworzy imponujące struktury owocnikowe, które mogą mieć średnicę od 10 do 60 cm, a niekiedy nawet większą. Obwód grzyba może osiągać 135 cm i więcej. Czasznica olbrzymia, ze względu na swoje ogromne rozmiary, jest łatwo rozpoznawalna. W 1955 roku odkryto jeden z największych znanych owocników tego gatunku w północnych Czechach, który mierzył aż 46 cm wysokości, miał obwód wynoszący 212 cm i ważył prawie 21 kg.
Czasznica olbrzymia jeszcze do 2014 roku w Polsce była gatunkiem ściśle chronionym. Została jednak wykreślona z tej listy i obecnie w polskich lasach można zbierać ją bez obaw. Gdzie jej szukać?
Zobacz również: Gdzie szukać gąski sosnowej? Coraz częściej pojawia się w Polsce
Czasznica Olbrzymia: Występowanie
W Polsce czasznica olbrzymia występuje częściej w północnych regionach kraju, podczas gdy na południu jest rzadko spotykana. Jej owocniki pojawiają się na różnych obszarach, rosnąc zarówno na żyznych glebach bogatych w azot, jak i na glebach kwaśnych. W okresie od lata do jesieni owocniki pojawiają się pojedynczo lub grupowo na łąkach, pastwiskach, trawnikach, parkach, ogrodach i zaroślach. Zdarzają się duże skupiska z owocnikami purchawki olbrzymiej, dlatego podczas zbierania grzyba warto rozejrzeć się za innymi przedstawicielami gatunku. Warto zbierać jedynie młode, jasne owocniki, ponieważ tylko one nadają się do spożycia. Czasznica olbrzymia jest tak charakterystycznym grzybem, że trudno pomylić ją z innym, trującym.
Przysmak kóz i nie tylko: składniki odżywcze czasznicy olbrzymiej
Jako że czasznicę olbrzymią zwykle spotkać można na polach i łąkach - również tam, gdzie wypasane są zwierzęta, wielu hodowców zauważa, że tego charakterystycznego grzyba upodobały sobie... kozy. Maja one zajadać się nim w przerwach od podgryzania trawy. Również ludzie mogą spożywać purchawkę olbrzymią na surowo. Czasznica olbrzymia jest skarbnicą cennych substancji odżywczych. Chociaż w jej składzie 90 procent stanowi woda, to jednak jest ona bogatym źródłem łatwo przyswajalnych białek oraz błonnika pokarmowego w postaci beta-glukanów - polisacharydów, które nie tylko obniżają poziom "złego" cholesterolu LDL, ale także pobudzają układ odpornościowy i wykazują właściwości antynowotworowe.
Ten wyjątkowy grzyb posiada imponujący zestaw witamin z grupy B, które m.in. łagodzą napięcie nerwowe, pozytywnie wpływają na nastrój i wspomagają sprawność umysłową. Dodatkowo, w jego składzie znajdują się minerały takie jak potas, miedź, fosfor, selen i jod. Czasznica dostarcza również znaczną ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych, w szczególności kwasu linolowego, którego organizm nie jest w stanie wyprodukować samodzielnie, dlatego ważne, aby dostarczać go wraz z pożywieniem. Ten związek wykazuje działanie przeciwmiażdżycowe, hamuje rozwój procesów nowotworowych, wspomaga układ odpornościowy oraz przeciwdziała otyłości poprzez ograniczanie tworzenia tkanki tłuszczowej.
Czasznica olbrzymia, czyli kuzynka pieczarki: smak i przepisy
Podczas zbierania grzybów takich jak czasznica, nalezy kierować się zasadą zrywania jedynie młodych owocników. Te jasne - kremowo białe, mają najlepszy smak. Starsze - brązowo-brunatne nie nadadzą się do spożycia. Czasznica olbrzymia przypomina w smaku pieczarkę, jednak jest bardziej intensywna o lekkim orzechowym posmaku. Jak przyrządzić czasznicę? Napopularniejszym przysmakiem są kotlety z purchawki olbrzymiej.
Po oczyszczeniu grzyba i usunięciu z niego ziemii, kroimy go na plastry o grubości 2-3 centymetrów. Następnie przyprawiamy go solą i pieprzem, obtaczamy w ubitym jajku oraz bułce tartej, po czym smażymy na maśle klarowanym, bądź oleju aż uzyska złocisty kolor.
Jeden ze smaczniejszych grzybów. Już długo nie znalazłem, ale jak się trafi, to tnę w ok. 1 cm plastry i smażę na patelni jak kanię. Najlepsza w panierce, ale bez też dobra. (wcześniej obieram ze skórki i musi być biała w przekroju)
Z tak okazałego owocnika grzyba można także stworzyć pizzę. Na uprzednio podsmażonych plasterkach czasznicy wystarczy rozłożyć odrobinę startego sera i ulubionych dodatków, a następnie zapiec w piekarniku.
Zobacz również: Jak szybko rosną grzyby po deszczu?
Z czasznicy można przygotować również kremowy sos grzybowy. Purchawkę olbrzymią kroimy w cienkie plasterki. Podsmażamy je na niewielkiej ilości masła lub oleju, aż będą miękkie i zyskają lekko złocisty kolor. Dodajemy posiekane cebule oraz czosnek i podsmażamy je, aż staną się przezroczyste. Następnie wlewamy niewielką ilość bulionu lub wywaru warzywnego do grzybów i cebuli, a także odrobinę śmietany lub mleka. Doprawiamy całość solą, pieprzem oraz ulubionymi ziołami, takimi jak tymianek czy natka pietruszki. Gotujemy sos na wolnym ogniu, aż wszystkie składniki się połączą i uzyskają odpowiednią konsystencję.
Warto więc rozglądać się za czasznicą olbrzymią podczas grzybobrania. Ze względu na swoje pokaźne rozmiary nie będzie trudna do dostrzeżenia, a w kuchni wykorzystać ją można na wiele sposobów. Dla osób, które cenią zdrową i zrównoważoną dietę, zbieranie czasznicy olbrzymiej może stanowić i smaczną możliwość włączenia do jadłospisu nie tylko pysznego, ale i wartościowego składnika.
