Sekretne życie nietoperzy. Oto, co latające ssaki robią zimą. Nie zakłócaj ich spokoju

Liczebność światowej populacji nietoperzy dość trudno precyzyjnie określić. Według danych, występuje od 1300 do 1400 ich gatunków, z czego 55 w Europie. W Polsce stwierdzono występowanie 27 gatunków nietoperzy. Za największy uchodzi nocek duży, a najmniejszy - karlik drobny.

Zwierzęta te zasiedlają niemal wszystkie środowiska - od starych lasów po centra miast. Warto pamiętać, że wszystkie gatunki w Polsce znajdują się pod ochroną.

Co pozwala nietoperzom świetnie orientować się w terenie? Podobnie jak delfiny wykorzystują echolokację. Dźwięk (pisk) wydany przez nietoperza rozchodzi się w przestrzeni, odbija się od rozmaitych przeszkód i powraca do jego ucha. Dzięki temu zwierzę potrafi ocenić odległość od danego obiektu. W taki sposób tworzy on mapę całego otoczenia. Pisk poszczególnych nietoperzy różni się od siebie częstotliwością. Na tej podstawie można odróżnić poszczególne gatunki.

Nietoperze fascynowały ludzi od wieków. Chociaż w kulturze były utożsamiane z mrokiem, ciemnością i złymi mocami tak naprawdę wcale nie ma ku temu żadnych powodów! To bardzo pożyteczne stworzenia, które świadczą wiele usług ekosystemowych, w tym wpływają na liczebność owadów.

Jak zwracają uwagę Lasy Państwowe, "wymagania siedliskowe nietoperzy są bardzo wysokie, a reakcje na zmiany zachodzące w środowisku - wyjątkowo szybkie". Ssaki te, a zwłaszcza mopek zachodni, są świetnymi bioindykatorami, czyli wyznacznikami stanu zachowania środowiska. Dlatego też ochrona nietoperzy ma kluczowe znaczenie. Te wyjątkowe zwierzęta, które łączą umiejętność echolokacji, lotu i nocnej aktywności są jednak narażone na wyginięcie.

Dlatego też w różnych zakątkach świata, w tym w Polsce, działają organizacje podejmujące działania na rzeczy tych wyjątkowych ssaków. W naszym kraju podejmowane są działania edukacyjne czy akcje zabezpieczania jaskiń będących miejscami zimowania nietoperzy.

Istnieje nawet nauka zajmująca się ich życiem - to chiropterologia. Chiropterolodzy w swojej pracy często wykorzystują detektory ultradźwięków, rejestratory, fotopułapki, kamery termowizyjne czy radary. Dzięki temu mogą śledzić aktywność nietoperzy.

Zobacz też: Nietoperze, tajemnicze stworzenia. Chiropterolog tłumaczy: "Warto mieć je za swoich sąsiadów"

Czasami zapominamy, że te delikatne zwierzęta są prawdziwymi pogromcami komarów. W ciągu nocy jeden  nietoperz może ich zjeść nawet tysiąc.

Dlatego w tym miejscu należy zwrócić nietoperzom honor i podkreślić, że nie we wszystkich kulturach kojarzy się negatywnie. W Chinach są one symbolami szczęścia i długowieczności. W tamtejszej ikonografii pięć nietoperzy oznacza szczęście, długowieczność, bogactwo, radość i godność. Cóż, nie należy zatem bać się spotkania z nietoperzem a potraktować to jako dobry znak.

Od połowy listopada jaskinie, piwnice, schrony, sztolnie i dziuple drzew stają się miejscem, w którym nietoperze zapadają w zimowy sen. Hibernują (w zależności od gatunku) od października do końca marca. Dzięki temu mogą przetrwać czas, w którym brakuje owadów (ich jedynego źródła pożywienia). Nietoperze na ten czas gromadzą zasoby w postaci tłuszczu.

"Zimowy sen możliwy jest dzięki pasywnemu obniżeniu temperatury ciała, co skutkuje znacznym spowolnieniem funkcji życiowych. Ta strategia wpływa też na ich długowieczność. Nietoperze wybudzają się w trakcie snu w sposób naturalny co pewien czas, który jest charakterystyczny dla danego gatunku. Wybudzanie związane jest ze zwykłymi procesami fizjologicznymi, jednak każde przebudzenie odbywa się kosztem zgromadzonej na okres zimowy i niezbędnej do przetrwania energii. Natura rozplanowała te pobudki w bardzo precyzyjny sposób i każde nadmiarowe wybudzenie, znacznie obniża szanse przeżycia do następnego sezonu" - wyjaśnia Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach.

Zobacz też: Zimowanie nietoperzy. Leśne ssaki opuszczają kryjówki

Nietoperze zimują w koloniach. Śpią, przylegając do siebie ciałami, dzięki czemu zmniejsza się utrata ciepła. Zimą ich temperatura ciała obniża się do 30 stopni, zwalniają również ich czynności życiowe. Czasami budzą się tylko po to, by napić się wody ewentualnie zmienić miejsce hibernowania. Przebudzić je może również nagła zmiana temperatury, hałas, dotyk czy światło. Tego typu przebudzenia mogą prowadzić do wyczerpania się zapasów nagromadzonego wcześniej tłuszczu, co niestety grozi śmiercią.

Dlatego tak ważne jest, by zimą zostawić nietoperze w spokoju. Jeśli trafimy na zimującego nietoperza (lub zimujące nietoperze) na strychu, w piwnicy czy innym miejscu - nie budźmy go! Nie dotykajmy go, nie budźmy, nie przenośmy w inne miejsce. Może to sprawić, że nie dotrwa on do wiosny. Nietoperza nie ma co się obawiać - nie stanowi dla nas absolutnie żadnego zagrożenia.

Zobacz też: Nietoperze mają większy zakres głosu niż Mariah Carey i Prince

Źródło:

1. gov.pl/web/rdos-katowice/spokojny-sen-nietoperza
2. gov.pl/web/gdos/miedzynarodowa-noc-nietoperzy-2023
3. minsk.warszawa.lasy.gov.pl/aktualnosci/-/asset_publisher/g5Ltc2IZ7ZCj/content/nietoperze-latajace-ssaki