Przebarwienia i poparzenia skóry. Zdrowy owoc latem może nam mocno zaszkodzić

Fototoksyczność to reakcja skóry wywołana przez związki chemiczne obecne w roślinach (w tym w cytrusach) połączona z promieniowaniem UV-A. W najgorszym scenariuszu skóra reaguje jak po poparzeniu: rumień, pęcherze, a następnie trwałe przebarwienia.

To nie uczulenie - nie musisz być alergiczką, wystarczy, że dotkniesz skórę sokiem cytrusa przed wyjściem w słońce.

Wystarczy niewielki kontakt - obrana cytryna na rękach, kropla soku na twarzy - a po 30-120 minutach ekspozycji na słońce skóra będzie się czerwienić, zaczną robić się pęcherze, potem przebarwienia. Niektórzy nazywają to "margarita burn", bo limonka na rękach, po drinku w słoneczny dzień, to typowy przykład tego zjawiska.

Najwięcej fototoksycznych związków, tzw. furanokumaryn - znajdziesz w skórce i soku limonki, cytryny, grejpfruta, bergamotki. Szczególnie niebezpieczny jest olejek bergamotowy.

W dawnych czasach (zwłaszcza w pierwszej połowie XX wieku) perfumy bardzo często zawierały olejek bergamotowy. Bergamota pachnie cudownie - świeżo, cytrusowo, trochę jak herbata Earl Grey, ale zawiera dużo związku o nazwie bergapten (to jedna z furanokumaryn).

Kiedy panie używały perfum na bazie bergamotki i spryskiwały się nimi np. na szyi, dekolcie, ramionach, a potem wychodziły na słońce, dochodziło do reakcji fototoksycznej. Na skórze pojawiały się charakterystyczne brunatne plamy, które nie znikały przez długi czas.

Ponieważ perfumy często nakładało się w formie "berloque" (z fr. zawieszka, wisiorek z perfumami, noszony na szyi), nazwano ten efekt "Berloque dermatitis", czyli wysypka zawieszkowa, albo bardziej swojsko: perfumowe przebarwienia słoneczne.

Zobacz także: Niewidoczny wróg snu: co robi kofeina, gdy śpimy

Czy można sobie zaszkodzić zdrowym owocem? Okazuje się, że tak, co udowodnili naukowcy z Brown University w Stanach Zjednoczonych. Przez 25 lat obserwowali oni ponad 100 tysięcy osób, analizując ich dietę, styl życia i zdrowie skóry. Okazało się, że osoby, które bardzo często jadły cytrusy, szczególnie grejpfruty i piły więcej soku pomarańczowego, częściej zapadały na czerniaka, czyli najgroźniejszy nowotwór skóry.

Ci, którzy spożywali cytrusy niemal codziennie, mieli aż o 36 procent wyższe ryzyko zachorowania w porównaniu do tych, którzy sięgali po nie tylko raz na jakiś czas. Najgorzej wypadały osoby, które regularnie jadły całe grejpfruty - u nich ryzyko wzrastało nawet o ponad 40 procent!

Brzmi niepokojąco? Na szczęście nie oznacza to, że musimy z dnia na dzień rezygnować z ulubionych pomarańczy czy grejpfrutów. Trzeba zrozumieć, kiedy i dlaczego tak się dzieje.

Zobacz także: Dobra dla serca i jelit. Seniorzy powinni wpisać latem do jadłospisu

Odpowiedzialne są wspomniane wcześniej związki chemiczne zwane furanokumarynami, a konkretnie psoraleny - w połączeniu z promieniowaniem UV mogą one uszkadzać DNA i powodować rozwój komórek nowotworowych.

Co ciekawe, te same substancje wykorzystywano kiedyś w leczeniu łuszczycy czy bielactwa, ale już wtedy zauważono, że mają potencjał kancerogenny, jeśli nie zachowa się odpowiedniej ochrony przed słońcem.

Na szczęście naukowcy podkreślają: nie chodzi o to, by całkowicie wykluczyć cytrusy z diety. Wystarczy odrobina rozsądku. Jeśli zafundujemy sobie porządną porcję soku pomarańczowego czy grejpfrutów, po prostu warto pamiętać o kremie z wysokim filtrem, kapeluszu i unikaniu intensywnego słońca w ciągu dnia.

Latem warto też postawić na sezonowe, polskie owoce: truskawki, maliny czy porzeczki, a cytrusy zostawić na zimę.

Zobacz także: Jak technologia może pomóc w codziennej aktywności osobom po 50-tce?

W dojrzałym wieku skóra jest cieńsza, a zdolność regeneracji spada. To oznacza, że reakcje fototoksyczne mogą być poważniejsze i trwalsze: bardziej intensywne przebarwienia i wolniejsze gojenie. Panie po 50. roku życia powinny zachować szczególną ostrożność - cytrusowy sok wraz ze słońcem to szybka droga do nieeleganckich plam.

Najważniejsze: unikaj bezpośredniego kontaktu skóry z sokiem cytrusów, gdy planujesz opalanie. Zakładaj rękawiczki przy obieraniu, pij koktajle cytrusowe w cieniu, przez słomkę, nie dopuść, by krople były na twarzy. Myj dłonie wodą z mydłem po kontakcie z sokiem z cytrusów.

Jeśli jednak masz rumień, pęcherze lub plamy, które nie chcą zejść w ciągu tygodnia, odwiedź dermatologa. Warto też zrobić kontrolne badanie znamion (co najmniej raz w roku), najlepiej sześć tygodni po ekspozycji słonecznej.

Zobacz także: Boczki to najmniejszy kłopot. To jedzenie jest jak gumka dla mózgu

Nie wszystkie olejki cytrusowe są groźne. Te destylowane na gorąco, jak olejek mandarynkowy czy tzw. sweet orange (słodka pomarańcza), są bezpieczne i nie powodują reakcji ze słońcem.

Natomiast olejki tłoczone na zimno - zwłaszcza z bergamotki, cytryny, limonki czy grejpfruta - zawierają właśnie te fototoksyczne związki, które w połączeniu z promieniowaniem UV mogą wywołać na skórze przebarwienia.

Dlatego przed wyjściem na słońce warto dokładnie sprawdzać skład kosmetyków. Jeśli widzisz w składzie bergamotę albo nazwy takie jak furanokumaryny czy psoraleny - lepiej odłożyć taki produkt na wieczór.

Źródło: https://news.brown.edu/articles/2015/06/citrus